11η συνάντηση: Ιδεολογικές παράμετροι Ι: η έννοια της κρίσης

Στην κρίσιμη περίοδο του ελληνικού Μεσοπολέμου με τα δύο σημεία καμπής –Μικρασιατική Καταστροφή, οικονομική Κρίση– και τα οξυμμένα προβλήματα, τα ζητήματα της κοινωνικοπολιτικής ανασυγκρότησης και ο νέος πολιτισμικός προσανατολισμός του ελληνικού έθνους-κράτους τέθηκαν ως αναπόσπαστα συνδεδεμένα προκαλώντας εντάσεις. Δημόσιοι διανοούμενοι και πολιτικοί όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων εισήλθαν στη συγκρουσιακή δημόσια σφαίρα της εποχής, επιχειρώντας όχι μόνο να σταθούν απέναντι στην κρίση, αλλά και να την ορίσουν, θέτοντας τόσο τα επείγοντα διακυβεύματα, όσο και τους τρόπους υπέρβασής της. Η μεσοπολεμική δημόσια σφαίρα γίνεται αντιληπτή εδώ ως «το δομημένο πλαίσιο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η πολιτισμική και ιδεολογική διαμάχη ή διαπραγμάτευση μεταξύ ποικίλων κοινών (publics)», ένας ορισμός του Geoff Eley που υπογραμμίζει την πολυμορφία της. η επέκταση αυτού του ορισμού, ώστε να περιλάβει τις ρητορικές/ομιλιακές στρατηγικές των δρώντων και τη σχέση δημόσιας σφαίρας-κράτους –Sweeney– τονίζει δύο ακόμη στοιχεία: α) ότι οι δρώντες αξιώνουν να ομιλήσουν εν ονόματι ενός ενιαίου/ενοποιημένου «κοινού», β) ότι δημόσια σφαίρα-κράτος αλληλεπιδρούν πολύπλοκα. Υποστηρίζουμε λοιπόν, ότι οι πολιτικοί και διανοούμενοι που θα αναφερθούν, εισέρχονται στη δημόσια σφαίρα της εποχής –ορισμένοι και λόγω της στενής σύνδεσής τους με το ελληνικό κράτος– επιχειρώντας να μετασχηματίσουν την κρατική πολιτική σε ποικίλα πεδία. Έτσι, ακολουθούν ρητορικές στρατηγικές επικαλούμενοι το «κοινό», το οποίο αξίωναν να αντιπροσωπεύσουν, κατά κύριο λόγο, το ενιαίο και ενοποιημένο έθνος. Με αυτή την έννοια, αξίζει να εστιάσει κανείς στα ομιλιακά ενεργήματά τους (speech acts), τα οποία αρθρώνονταν γύρω από τους άξονες της κρίσης, του έθνους, της ηγεσίας και της πολιτικής ρύθμισης (order), διερευνώντας τη σημασία τους για τις λύσεις που προτείνουν.

 

Παπαδημητρίου Δ., Τα χρόνια της κρίσης στον μεσοπόλεμο, Η ελληνική δημόσια συζήτηση, εκδ. Ασίνη, Αθήνα 2012.

Μπογιατζής Β., «Ορίζοντας την κρίση, υπερβαίνοντας την κρίση: όψεις της πολιτικής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου»