Κεντρικά ερωτήματα και στόχοι μαθήματος

 Συζήτηση για τη "νεωτερικότητα" και τον Μεσοπόλεμο ως κορύφωση της "πρώτης κρίσης της". Διερεύνηση του πώς σχετίζονται αυτές οι εξελίξεις με την Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα, τονίζεται ότι η νεωτερικότητα ταυτίζεται με την αυτονομία, την απόπειρα να απαντηθούν τα μείζονα ερωτήματα της πολιτικής, της οικονομίας και της γνώσης, με κοσμικούς και όχι μεταφυσικούς-θεολογικούς όρους. Αυτό διανοίγει νέες δυνατότητες και ελευθερίας και κυριαρχίας, ταυτόχρονα. Κάθε απάντηση, έτσι, σε ερωτήματα όπως «πώς μπορούμε να κυβερνήσουμε την κοινή ζωή;», «πώς μπορούμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας;», «πώς επιτυγχάνουμε την αληθή γνώση;» – όντας αυτόνομη, γίνεται προβληματική και αμφιλεγόμενη.Ωστόσο, οι θεωρίες του εκσυγχρονισμού, οι θεσμικές προσεγγίσεις, αλλά και οι μαρξιστικές, συνoψίζουν τη νεωτερικότητα σε μια ιδιαίτερη αλληλουχία επαναστάσεων: την Επιστημονική του 17ου αιώνα, τη Βιομηχανική και την ανάδυση του καπιταλισμού, τις Δημοκρατικές του 18ου και του 19ου αιώνα. Εκτοτε, θεωρούν, διατυπώθηκαν μια για πάντα οι «γνήσιες» νεωτερικές απαντήσεις στα προαναφερθέντα ερωτήματα και η μοντέρνα κοινωνία ακολούθησε προοδευτική πορεία: διαφορές που παραμένουν μεταξύ κοινωνιών ανάγονται έτσι είτε στην «οπισθοδρομικότητά» τους είτε στην καταστροφική επίδραση του «Κεφαλαίου». Εδώ υπογραμμίζονται οι «ερμηνευτικές» θεωρήσεις. Τονίζεται η σημασία αυτών των «στιγμών» και η αξία της αυτονομίας, αλλά δεν θεωρείται ότι η νεωτερικότητα εξελίχθηκε γραμμικά. Η εμπειρία αυτών των στιγμών, όπως και άλλων εξίσου σημαντικών (Παγκόσμιοι Πόλεμοι και κρίσεις του 20ού αιώνα), καθώς και οι συλλογικές ερμηνείες τους, διαμόρφωσε ξεχωριστές ποικιλίες νεωτερικότητας. Διαφορετικές κοινωνίες βίωσαν με διαφορετικούς τρόπους αυτές τις στιγμές, ενώ και οι διαφιλονικούμενες ερμηνείες που έδωσαν αμφισβητήθηκαν και αμφισβητούνται. Είναι επομένως πολλοί οι δρόμοι προς και εντός της νεωτερικότητας. 

Ο Μεσοπόλεμος, όπως σηματοδοτήθηκε από τη λήξη του Μεγάλου Πολέμου και τη Μεγάλη Κρίση του ’30, συνδέθηκε στην Ευρώπη με την κατάρρευση της αισιόδοξης ιδεολογίας της προόδου, την αδυναμία του «συστήματος» να αυτοκυβερνηθεί και την ανάδυση των ολοκληρωτισμών. Η Ελλάδα ευθυγραμμίστηκε με αυτές τις εξελίξεις. Η μεσοπολεμική ελληνική κοινωνία, στον απόηχο της Μικρασιατικής Καταστροφής και της χρεοκοπίας της Μεγάλης Ιδέας, ήταν υπό πίεση, όπως π.χ., η Γερμανία της Βαϊμάρης.

 Νεωτερικότητα, κρίση και ελληνικός Μεσοπόλεμος

Ποια ήταν η πορεία του κοινοβουλευτισμού και της δημοκρατίας στον ευρωπαϊκό Μεσοπόλεμο από την επαύριον του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου έως και τις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Τι άφησε πίσω της η κατάρρευση των Αυτοκρατοριών και πώς αντιμετωπίστηκε το μείζον ζήτημα των μειονοτήτων; Πώς εισήλθε στον δημόσιο λόγο και πώς επεκτάθηκε ο λόγος περί σωματικής, εθνικής και φυλετικής υγείας; Ποιες ήταν οι λύσεις που διατυπώθηκαν για να αντιμετωπίσουν και υπερβούν την πρόδηλη κρίση της δημοκρατίας; Πώς σχετίζονται όλες αυτές οι εξελίξεις με την ελληνική περίπτωση;

Συζήτηση βασισμένη στα βιβλία:

Mazower Μ., Σκοτεινή Ήπειρος, ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας, μετάφραση: Κ. Κουρεμένος, εκδ. Αλεξάνδρεια, 4^η έκδοση, Αθήνα 2004.

Maier Ch., Recasting Bourgeois Europe, Stabilization in France, Germany, and Italy in the decade after World War I, reprinting 1988, with a new preface by the author, published by Princeton University Press.

Steiner Ζ., The Lights that Failed. European International History 1919-1933, Oxford University Press, Oxford 2005.

Steiner Z., The Triumph of the Dark. European International History, 1933-1939, Oxford University Press, Oxford 2011

Τι ήταν ο Εθνικός Διχασμός και ποιες οι ιδεολογικές, ταξικές, γεωγραφικές και εθνοτικές διαστάσεις του; Πώς κληροδοτείται στον Μεσοπόλεμο και πώς μετασχηματίζονται οι διαστάσεις του; Σε ποια κοινωνικά στρώματα στηρίζονταν τα πολιτικά κόμματα την περίοδο του Μεσοπολέμου; Ποιες ήταν οι φυγόκεντρες και κεντρομόλες δυνάμεις όσον αφορά την κομματική και ιδεολογική δέσμευση; Πόσο συμπαγείς και ενιαίες ήταν η "βενιζελική" και η "αντιβενιζελική" παράταξη; Πώς μπορούν να κριθούν οι θεσμοί από την άποψη της συνοχής, της πολυπλευρικότητας, της αυτονομίας τους και της δυνατότητας προσαρμογής σε μια εποχή μετάβασης; Ήταν μοιραία και νομοτελειακή η κατάλυση/κατάρρευση της Β΄ Ελληνική Δημοκρατίας; Ποιες ήταν οι μείζονες πολιτικές εξελίξεις κατά τις τέσσερις φάσεις του ελληνικού Μεσοπολέμου (α) προσπάθειες υπέρβασης του Διχασμού, 1923-1928, β) κυριαρχία των Φιλελευθέρων, 1928-1932, γ) Οι πραιτοριανοί στο προσκήνιο και η σχέση τους με τα κόμματα, 1933-1935, δ) -Ανανέωση και κατάργηση της δημοκρατίας, 1935-1936); Τέλος, πώς στέκεται η ιστοριογραφία απέναντι σε όλα αυτά τα ερωτήματα;

Παρουσίαση και συζήτηση με βάση τα ακόλουθα κείμενα:

Hering G., Τα Πολιτικά Κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936, Τόμοι Α΄, Β΄, μετάφραση: Θόδωρος Παρασκευόπουλος, επιστημονική επιμέλεια: Αγαθοκλής Αζέλης, Όλγα Κατσιαρδή-Hering, εκδόσεις: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2004.

––     «“Επικίνδυνοι σοσιαλισταί”, “εθνικόφρονα εργατικά στοιχεία” και o “αφελής αγρότης”. Ο Νομάρχης της Λάρισας και το συνδικαλιστικό κίνημα του 1919», στο Συμπόσιο για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, εκδ. Ε.Λ.Ι.Α.-Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 1988, σ.σ. 187-206.

Μavrogordatos G. Th., Stillborn Republic, Social coalitions and party strategies in Greece, 1922-1936, University of California Press Ltd, London, England 1983.

Υπήρχε οικονομική κρίση στην Ελλάδα, ναι ή όχι; Τι συνέβη όταν η Ελλάδα αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την παραδοσιακή στήριξη σε αγροτικές εξαγωγές-εμβάσματα-εξωτερικά δάνεια και στράφηκε σε πολιτικές αυτάρκους ανάπτυξης; Ποια ήταν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτής της επιλογής τα οποία ήταν ορατά ήδη από το 1936; Πώς μπορούν να αναλυθούν η κρίση, τα τυχαία γεγονότα, οι συνειδητές επιλογές και οι αντιδράσεις της αγοράς που οδήγησαν σε μια ανάκαμψη, η οποία συνδύαζε την εντυπωσιακή βραχυπρόθεσμη μεγέθυνση με τη μεγάλη δομική αναποτελεσματικότητα και την κοινωνική ένταση; Πώς εξηγείται ο συνδυασμός οικονομικής επιτυχίας και πολιτική αποτυχίας, όπως αντικατοπτρίζεται στην παρακμή και τελικά την κατάλυση/κατάρρευση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας στον ελληνικό Μεσοπόλεμο;

Παρουσίαση και συζήτηση με βάση τα ακόλουθα κείμενα:

Mazower M., Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του Μεσοπολέμου, μετάφραση: Σπύρος Μαρκέτος, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2002.

Δρίτσα Μ., Βιομηχανία και τράπεζες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1990.

Γιατί να μας ενδιαφέρει το τέλος της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας το 1935; Πώς οδηγηθήκαμε εκεί; Ήταν η πολιτική κρίση άμεση απόρροια της οικονομικής; Πώς νοηματοδοτείται η "κρίση του κοινοβουλευτισμού" στον Μεσοπόλεμο; Ποιες είναι οι προτεινόμενες μορφές υπέρβασής της; Διακρίνονται μεταξύ τους απόλυτα ή τα όριά τους είναι δυσδιάκριτα και πορώδη; Ποια είναι η αλληλουχία των γεγονότων από τον Μάρτιο του 1935 έως και τον Νοέμβριο του ίδιου έτους; Τέλος, το 1935 και οι σχετικές πρακτικές αποτελούν τομή σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια ή κορύφωση και κλιμάκωση προγενέστερων πρακτικών;

Η συνάντηση επιχειρεί την προσέγγιση αυτών των ερωτημάτων βασισμένη στο βιβλίο του Σπύρου Βλαχόπουλου Η κρίση του κοινοβουλευτισμού στον μεσοπόλεμο και το τέλος της Β' ελληνικής δημοκρατίας το 1935. Οι θεσμικές όψεις μιας οικονομικής κρίσης; και σε εκτενέστερη σχετική βιβλιογραφία, ενώ γίνεται και απόπειρα συσχετισμού με τη θεματολογία των προηγούμενων συναντήσεων.

Πώς νοθεύθηκε η συνταγματική διάκριση των εξουσιών στον ελληνικό Μεσοπόλεμο και με ποιους τρόπους παραβιάσθηκε η συνταγματική νομιμότητα; Ποιες ήταν οι συνέπειες αυτών των παραβιάσεων του Συντάγματος για τις ατομικές και συλλογικές ελευθερίες;

Ακόμη, πώς άρχισε να διαμορφώνεται στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου μια κοινωνική πολιτική; Ποιες κοινωνικές και πολιτικές μεταβολές προκάλεσαν την ανάγκη της; Ποιες δυνάμεις ενδιαφέρθηκαν για αυτήν και πώς επιχείρησαν να την εντάξουν στη στρατηγική τους; Μέσα από ποια συστήματα αξιών και ιδεών αναδύθηκε; Ποιες ιδεολογικές συγκρούσεις προκάλεσε; Είχε το κράτος μια συνεκτική πολιτική ή ήταν αποσπασματικές οι προσεγγίσεις σε σχέση και με πολιτικές εξελίξεις; Υπήρχε κάποιο σταθερό και κοινό χαρακτηριστικό στις κατηγορίες/κοινωνικές ομάδες που περιγράφονταν ως «εργατική τάξη»; Υπήρχε στην ελληνική κοινωνία ιεράρχηση αντιθέσεων που κατένειμε ιδεολογικές στάσεις/πολιτικές συμπεριφορές ή συνονθύλευμα; Πού θα αναζητήσουμε στοιχεία ανάλυσης αυτών των κατηγοριών;

Παρουσίαση και συζήτηση με βάση τα ακόλουθα κείμενα:

Αλιβιζάτος Ν., Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922-1974, Όψεις της ελληνικής εμπειρίας, πρόλογος: Α. Μάνεσης, Georges Vendel, μετάφραση Βενετία Σταυροπούλου, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα ³1995.

––  «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο συνταγματικός εκσυγχρονισμός της χώρας», στο Μαυρογορδάτος Γ. Θ., Χατζηϊωσήφ Χ. (επιμέλεια), Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο ²1992, σ.σ. 33-44.

Λιάκος Α., Εργασία και Πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας και η ανάδυση των κοινωνικών θεσμών, εκδ. Ίδρυμα Παιδείας και Έρευνας της ΕΤΕ, Αθήνα 1993.

––     «Από κράτος φύλαξ εις κράτος πρόνοια;», στο Συμπόσιο για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, εκδ. Ε.Λ.Ι.Α.-Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 1988, σ.σ. 169-186.

––   «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το Διεθνές Γραφείο Εργασίας»,  στο Μαυρογορδάτος Γ. Θ., Χατζηϊωσήφ Χ.(επιμέλεια), Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο ²1992, σ.σ. 255-270.

Πώς εγκαθιδρύθηκε και εξελίχθηκε η δικτατορία Μεταξά; Ποιες ήταν οι σχέσεις της Ελλάδας με τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής και ποιες αλλαγές είχαν πραγματοποιηθεί σε αυτές τις σχέσεις; Πώς επηρεάστηκε η Ελλάδα από την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού, αλλά και από τη Μεγάλη Κρίση; Ποιες ήταν οι βασικές αρχές του κοσμοειδώλου της μεταξικής δικτατορίας; Με ποια έννοια η «4η Αυγούστου» μπορεί να ανατοποθετηθεί στις «Σπουδές Φασισμού», ως σύγκλιση αφενός αντιδημοκρατικών, αντιφιλελεύθερων και αντισοσιαλιστικών συντηρητικών δυνάμεων και, αφετέρου, ριζοσπαστικών δεξιών/φασιστικών πολιτικών;

Kallis A., “Neither Fascist nor Authoritarian: The 4th of August Regime in Greece (1936-1941) and the Dynamics of  Fascistisation in 1930s Europe”, East Central Europe 37 (2010) 303–330.

Pelt M., “The Establishment and Development of the Metaxas Regime in the Context of Nazi Fascism, 1936-41”, Totalitarian Movements and Political Religions, 2:3 (2001), 143-172.

Μπογιατζής Β., Μετέωρος μοντερνισμός. Τεχνολογία, ιδεολογία της επιστήμης και πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου (1922-1940), εκδ. Ευρασία, Αθήνα 2012.

Στην κρίσιμη περίοδο του ελληνικού Μεσοπολέμου με τα δύο σημεία καμπής –Μικρασιατική Καταστροφή, οικονομική Κρίση– και τα οξυμμένα προβλήματα, τα ζητήματα της κοινωνικοπολιτικής ανασυγκρότησης και ο νέος πολιτισμικός προσανατολισμός του ελληνικού έθνους-κράτους τέθηκαν ως αναπόσπαστα συνδεδεμένα προκαλώντας εντάσεις. Δημόσιοι διανοούμενοι και πολιτικοί όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων εισήλθαν στη συγκρουσιακή δημόσια σφαίρα της εποχής, επιχειρώντας όχι μόνο να σταθούν απέναντι στην κρίση, αλλά και να την ορίσουν, θέτοντας τόσο τα επείγοντα διακυβεύματα, όσο και τους τρόπους υπέρβασής της. Η μεσοπολεμική δημόσια σφαίρα γίνεται αντιληπτή εδώ ως «το δομημένο πλαίσιο εντός του οποίου λαμβάνει χώρα η πολιτισμική και ιδεολογική διαμάχη ή διαπραγμάτευση μεταξύ ποικίλων κοινών (publics)», ένας ορισμός του Geoff Eley που υπογραμμίζει την πολυμορφία της^. η επέκταση αυτού του ορισμού, ώστε να περιλάβει τις ρητορικές/ομιλιακές στρατηγικές των δρώντων και τη σχέση δημόσιας σφαίρας-κράτους –Sweeney– τονίζει δύο ακόμη στοιχεία: α) ότι οι δρώντες αξιώνουν να ομιλήσουν εν ονόματι ενός ενιαίου/ενοποιημένου «κοινού», β) ότι δημόσια σφαίρα-κράτος αλληλεπιδρούν πολύπλοκα. Υποστηρίζουμε λοιπόν, ότι οι πολιτικοί και διανοούμενοι που θα αναφερθούν, εισέρχονται στη δημόσια σφαίρα της εποχής –ορισμένοι και λόγω της στενής σύνδεσής τους με το ελληνικό κράτος– επιχειρώντας να μετασχηματίσουν την κρατική πολιτική σε ποικίλα πεδία. Έτσι, ακολουθούν ρητορικές στρατηγικές επικαλούμενοι το «κοινό», το οποίο αξίωναν να αντιπροσωπεύσουν, κατά κύριο λόγο, το ενιαίο και ενοποιημένο έθνος. Με αυτή την έννοια, αξίζει να εστιάσει κανείς στα ομιλιακά ενεργήματά τους (speech acts), τα οποία αρθρώνονταν γύρω από τους άξονες της κρίσης, του έθνους, της ηγεσίας και της πολιτικής ρύθμισης (order), διερευνώντας τη σημασία τους για τις λύσεις που προτείνουν.

Παπαδημητρίου Δ., Τα χρόνια της κρίσης στον μεσοπόλεμο, Η ελληνική δημόσια συζήτηση, εκδ. Ασίνη, Αθήνα 2012.

Μπογιατζής Β., «Ορίζοντας την κρίση, υπερβαίνοντας την κρίση: όψεις της πολιτικής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου»

Tο ζήτημα της τεχνικοεπιστημονικής ανάπτυξης αποτέλεσε μείζον διακύβευμα και πεδίο σύγκρουσης κατά τον ελληνικό Μεσοπόλεμο. Πολιτικοί και διανοούμενοι διαφορετικών ιδεολογικών προσανατολισμών αποπειράθηκαν να διαμορφώσουν «κατάλληλα» πλαίσια υποδοχής της τεχνολογίας. Πολιτικοί και διανοούμενοι όπως οι Ε. Βενιζέλος και Ι. Μεταξάς, Γ. Θεοτοκάς, Δ. Γληνός και Π. Κανελλόπουλος, μηχανικοί και βιομήχανοι, συνέδεσαν την τεχνολογία –είτε την εκλάμβαναν ως ενσάρκωση της προόδου, είτε ως εφιάλτη, είτε και τα δύο– με τα πολιτικοϊδεολογικά τους «αιτούμενα» και τη μοίρα του έθνους^. ότι η «ελληνική» συζήτηση τοποθετείται ρητά στα συμφραζόμενα της αντίστοιχης ευρωπαϊκής όσον αφορά το ζήτημα της τεχνολογίας κατά το αποκορύφωμα της «πρώτης κρίσης της νεωτερικότητας»^. τέλος, ότι η οικειοποίηση της τεχνολογίας στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου δεν είναι άσχετη από  τις μεταπτώσεις της ψυχικής διάθεσης –όπως τις επισημαίνει ο Mazower–  αυτή την περίοδο, τη μετάβαση δηλαδή από την ευφορία των ύστερων χρόνων της δεκαετίας του ’20 στην απαισιοδοξία, παρά την ανάκαμψη, των πρώτων χρόνων της δεκαετίας του ’30 και της Κρίσης, διάθεση συνυφασμένη με την επίμονη (ανα)ζήτηση αυταρχικών μορφών διακυβέρνησης.

Αντωνίου Γ., Οι Έλληνες Μηχανικοί, θεσμοί και ιδέες 1900-1940, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα 2006.

Βλάχος Άγ., Τουρισμός και δημόσιες πολιτικές στη σύγχρονη Ελλάδα 1914 - 1950 : Η ανάδυση ενός νεοτερικού φαινομένου, εκδ. Εκδόσεις Κέρκυρα - Economia Publishing, Αθήνα 2016.

Καφάογλου Η., Η ελληνική αυτοκίνηση 1900-1940: Άνθρωποι, δρόμοι, οχήματα, αγώνες, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα

Μπογιατζής Β., Μετέωρος μοντερνισμός. Τεχνολογία, ιδεολογία της επιστήμης και πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου (1922-1940), εκδ. Ευρασία, Αθήνα 2012.

Η μεσοπολεμική Ελλάδα αντιμετώπιζε πολύπλοκα προβλήματα –απόρροια της Μικρασιατικής Καταστροφής– τα οποία επιδεινώνονταν από τις συνέπειες της οικονομικής Κρίσης. Η όξυνση του κοινωνικού ζητήματος συμβάδιζε με την εκτεταμένη ιδεολογική κρίση –απόρροια της χρεωκοπίας της Μεγάλης Ιδέας και του συναφούς «κενού» νοήματος, την ανησυχία για τη διάδοση των κομμουνιστικών ιδεών, καθώς επίσης και την αυξανόμενη  δυσπιστία για τα «Δυτικά» ιδεώδη. Ειδικότερα, αμέσως μετά την εκδήλωση της Κρίσης η ταχεία οικονομική ανάπτυξη, συνυφαινόταν με την πρόδηλη δυσαρέσκεια για την κοινοβουλευτική ρύθμιση και το επίμονο φλερτ με αυταρχικές πολιτικές λύσεις. Την ίδια περίοδο η οικονομική ανάπτυξη ήταν αξιόλογη, ενώ διατυπώθηκε κι ένα εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα άξονα την τεχνολογική ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό ποικίλοι διανοούμενοι αποπειράθηκαν να εισηγηθούν συχνά αντικρουόμενες μεταξύ τους λύσεις, οι οποίες υπερέβαιναν τον ιστορικό ορίζοντα της περιχαρακωμένης φιλελεύθερης στην κατεύθυνση της οργανωμένης νεωτερικότητας, και συνδυάζονταν με τη διατύπωση νέων ιδεωδών. Οι αναζητήσεις τους διασταυρώθηκαν με τις ποικίλες τριτοδρομικές ιδεολογίες του ευρωπαϊκού Μεσοπολέμου που επιχειρούσαν να κινηθούν ανάμεσα και πέρα από την αντίθεση Δεξιάς-Αριστεράς, Κεφαλαίου-Εργασίας, εμφανίζοντας εκ πρώτης όψεως ορισμένες ομοιότητες και έγνοιες οι οποίες ήταν επικαλυπτόμενες: την εστίαση στην ηθική/ηθικότητα και τις αξίες, την έμφαση στην κοινότητα, την πρόταση/πρόταξη πολιτικών λύσεων με άξονα το έθνος και, τέλος την αισιόδοξη πρόσληψη των διανοουμένων και του ρόλου τους με όρους πρωτοπορίας, εμπροσθοφυλακής και «νεανικής πολιτικής».

Λαμβάνοντας υπόψη ότι όταν οι διανοούμενοι αναλαμβάνουν πολιτικές/πολιτισμικές δεσμεύσεις, αυτοπαρουσιάζονται ως οργανικοί αντιπρόσωποι της Ιστορίας, της Κοινωνίας, του Έθνους, της Εργατικής Τάξης, του Πολιτισμού, του Λόγου, της Επιστήμης-Τεχνολογίας, του Λαού, της Τέχνης κλπ., η παρουσίαση αυτής της συνάντησης προσπαθεί να εντοπίσει τόσο τη δημιουργική διάσταση της επιτέλεσης της οντότητας εν ονόματι της οποίας ομιλεί ο αντιπρόσωπος, όσο και τον ταυτόχρονο κίνδυνο της πραγμοποίησης, ο αντιπρόσωπος, δηλαδή, λειτουργώντας ως –στην ειρωνική διατύπωση του Nietzsche– «τηλέφωνο του επέκεινα» να ομιλεί με τέτοιο τρόπο για τα πράγματα ώστε να φαίνεται πως αυτά ομιλούν για λογαριασμό τους, και να σφετερίζεται τη δύναμή τους. Στη βάση αυτών των παραδοχών, επιδιώκει να προσδιορίσει τoυς άξονες των διαμαχών στις οποίες ενεπλάκησαν οι Έλληνες διανοούμενοι αυτή την περίοδο, τους νομιμοποιητικούς λόγους που ανέπτυξαν για να υποστηρίξουν τις υποθέσεις εν ονόματι των οποίων ομιλούσαν και των οποίων αποκλειστικοί αντιπρόσωποι επιχείρησαν να αναγορευθούν^. ακόμη, το πώς επιτέλεσαν (perform) την ίδια τους τη θέση και τον ρόλο ως διανοουμένων, τις υποθέσεις/οντότητες που αξίωσαν να εκπροσωπήσουν, αλλά και τους αντιπάλους τους^. ταυτόχρονα, ποιες μορφές συμβολικής βίας επιχείρησαν να ασκήσουν στη βάση ακριβώς αυτών των επιτελέσεων^. τέλος, να αναφερθεί στις ποικίλες αντιμεταθέσεις, διατομές, αναλογίες και ομολογίες στη σκέψη τους, παρά τις διαφορετικές πολιτικές τοποθετήσεις τους (Αριστερά, Κέντρο, Δεξιά).

Τζιόβας Δ., Οι μεταμορφώσεις του εθνισμού και το ιδεολόγημα της Ελληνικότητας στο Μεσοπόλεμο, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα, Νοέμβριος 1989.

- Ο μύθος της γενιάς του Τριάντα. Νεοτερικότητα, ελληνικότητα και πολιτισμική ιδεολογία, εκδ. Πόλις 2011.

Κόκκινος Γ., Μπογιατζής Β., Αναζητώντας "ιερό καταφύγιο". Ο Αλέξανδρος Δελμούζος και η σύγχρονή του ελληνική διανόηση, εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα 2017.

Μπογιατζής Β., Μετέωρος μοντερνισμός. Τεχνολογία, ιδεολογία της επιστήμης και πολιτική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου (1922-1940), εκδ. Ευρασία, Αθήνα 2012.