Αστική Ανθρωπολογία (520047)

ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ

Διδάσκων Καθηγητής Λεωνίδας Οικονόμου

ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ (520047)

ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

ΚΑΙ ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΕΛΕΤΗΣ

Τα κείμενα με αστερίσκο είναι αναρτημένα στο e-class του μαθήματος (Έγγραφα): https://openeclass.panteion.gr/modules/units/?course=TMH169&id=555

Mάθημα 1ο Εισαγωγή στην αστική θεωρία

Εισαγωγή στην αστική ανθρωπολογία. Οι βιομηχανικές πόλεις του 19ου αιώνα. Η πρόσληψη των μεγαλουπόλεων στο 19ο αιώνα. Η κλασική κοινωνιολογική σκέψη για το αστικό φαινόμενο.

Κείμενα μελέτης

*Pinol, Jean-Luc, 2000 (1991), O Kόσμος των Πόλεων τον 19ο Αιώνα, Αθήνα: Πλέθρον, κεφάλαιο 2, σσ. 65-93 (307.7609 PIN).

Stevenson, Deborah, 2007, Πόλεις και Αστικοί Πολιτισμοί, Αθήνα: Κριτική, κεφ. 2., σσ. 37-64. (307.76 STE)

Lefebvre, Henri, 2006, Μαρξισμός και Πόλη, Aθήνα, εκδ. Οδυσσέα. (335.4 LEF)

Weber, Max, 2003, Η Πόλη, Αθήνα: Κένταυρος. (307.7609 WEB)

Durkheim, Emile, 1997, The Division of Labor in Society, New York: Free Press. (306.368 DUR)

Mάθημα 2ο H Σχολή του Σικάγου

Η πόλη και ο αστικός πολιτισμός σύμφωνα με τον Γκέοργκ Ζίμελ. Η αστική κοινωνιολογία της Σχολής του Σικάγου (1910-1940). Η προσέγγιση του Ρόμπερτ Παρκ. Η γεωγραφία της μεγαλούπολης: “φυσικές περιοχές” και “κοινωνικοί κόσμοι”. H κοινωνία και ο πολιτισμός της μεγαλούπολης: “δευτερεύουσες” σχέσεις και αστικοί υποπολιτισμοί. Η αστική εθνογραφία της Σχολής του Σικάγου.  

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2017, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Η Σχολή του Σικάγου: Θεωρητική συμβολή και εθνογραφικό έργο”.

Simmel, Georg, 1993 (1903), Πόλη και Ψυχή (Mεγαλούπολη και Ψυχικός Bίος), Aθήνα: Έρασμος.

Bulmer, M., 1984, The Chicago School of Sociology, Chicago: University of Chicago Press.

Coulon, A., 1992, L’ Ecole de Chicago, Paris: Que Sais-Je.

Lindner, Rolf, 1996, The Reportage of Urban Culture: Robert Park and the Chicago School, New York: Cambridge University Press. (301.072077311 LIN)

Τάτσης, Νικόλαος, 2009, ‘Η Σχολή του Σικάγου: Στοιχειοθετώντας μια παράδοση”, στο Νικόλαος Τάτσης και Μαρία Θανοπούλου (επιμ.), Η Κοινωνιολογία της Σχολής του Σικάγου, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σσ. 25-42. (301.01 ΚΟΙ)

Γκούνης, Κώστας, 2009, “Η εθνογραφία του άστεγου: Μια εκτίμηση της κληρονομιάς του Nels Anderson”, στο Nικόλαος Tάτσης και Mαρία Θανοπούλου (επιμ.), H Kοινωνιολογία της Σχολής του Σικάγου, Αθήνα: Παπαζήσης, σσ. 286-302. (301.01 ΚΟΙ)

Mάθημα 3ο Η πόλη στο χώρο και το χρόνο

H πόλη και ο αστικός τρόπος ζωής σύμφωνα με τον Louis Wirth. Οι απόψεις του Γουίρθ σε διαπολιτισμική προοπτική. Η προβιομηχανική πόλη. Ορθογεννητικές και ετερογεννητικές πόλεις. Οι πόλεις των Γιορούμπα.

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2017, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Η πόλη στο χώρο και το χρόνο”.

Hannerz, Ulf, 1980, Exploring the City, Inquiries Toward an Urban Anthropology, New York: Columbia University Press. (307.76 HAN)

Southall, Aidan, 2000, The City in Time and Space, Cambridge: Cambridge University Press (307.7609 SOU)

Mάθημα 4ο Η πόλη στο χώρο και το χρόνο ΙΙ

Οι απαρχές του αστισμού και οι διαφορετικές αστικές παραδόσεις. Οι αποικιακές πόλεις και οι πόλεις του “Τρίτου Κόσμου”. H πόλη στο χρόνο και το χώρο. Οι πόλεις ως κέντρα εξουσίας, πολιτισμού και καινοτομίας. Ο ορισμός και η σημασία της πόλης σε διαπολιτισμική προοπτική. Σύγχρονες τυπολογίες πόλεων.

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2017, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Η πόλη στο χώρο και το χρόνο”.

Southall, Aidan, 2000, The City in Time and Space, Cambridge: Cambridge University Press (307.7609 SOU)

Leeds Anthony, “Cities and countryside in anthropology” στο (επιμ. R. Sanjek), 1994, Cities, Classes, and the Social Order, Ithaca και London: Cornell University Press, σ. 51-69. (307.76 LEE)

Soja, E. W., 2000, Postmetropolis. Critical Studies of Cities and Regions, Oxford: Blackwell Publishers. (307 SOJ)

Lefebvre, Henri, 2007, Δικαίωμα στην πόλη. Χώρος και Πολιτική, Αθήνα: Κουκίδα. (307.76 LEF)

Mάθημα 5ο Κοινωνικά δίκτυα και πόλη

Η ανάλυση δικτύων ως μεθοδολογική στρατηγική για τη μελέτη των αστικών περιβαλλόντων και των τρόπων που συγκροτείται η κοινωνική ζωή των ατόμων. Το κοινωνικό δίκτυο ως ακτινογραφία της αστικής ζωής και φορέας της κοινωνικής δράσης. Μορφές αστισμού και τύποι αστικής ζωής. Σύγχρονες προσεγγίσεις των κοινωνικών δικτύων.

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2021, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Κοινωνικά δίκτυα και αστικοί υποπολιτισμοί”.

Knox, Paul, και Steven Pinch, 2009, Κοινωνική Γεωγραφία των πόλεων, Αθήνα: Σαββάλας, το 7ο κεφάλαιο: “Κοινωνική διάδραση και κοινωνικά δίκτυα στα αστικά περιβάλλοντα”, σσ. 287-302. (307.76 ΚΝΟ)

Hannerz, Ulf, 1980, Exploring the City, Inquiries Toward an Urban Anthropology, New York: Columbia University Press, το 5^ο κεφάλαιο, σσ. 163-201. (307.76 HAN)

Smart Alan και Josephine Smart, 2003, “Urbanization and the global perspective” στο Annual Review of Anthropology, τχ. 32, σσ. 263-285.

Smith, Michael Peter, 2001, Transnational Urbanism. Locating Globalization, Malden Mass: Blackwell Publ. (307.76 SMI)

Glick Schiller, Nina, 2014, “Transnationality: Transnationality and the city”, στο Nonini, Donald (επιμ.), A Companion to Urban Anthropology, Malden Mass: Wiley Blackwell, σσ. 291-305.

Mάθημα 6ο Αστικοί υποπολιτισμοί, σκηνές και μονοπάτια

Η πόλη ως μωσαϊκό ποικίλων και συχνά επικαλυπτόμενων και διάχυτων προοπτικών και υποπολιτισμών. Σύγχρονες προσεγγίσεις των αστικών υποπολιτισμών. Από τους υποπολιτισμούς στις σκηνές και τα αστικά μονοπάτια.

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2021, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Κοινωνικά δίκτυα και αστικοί υποπολιτισμοί”.

Hannerz, U., 1992, Cultural Complexity. Studies in the Social Organization of Meaning, New York: Columbia University Press.

Bennet A. και K. Kahn-Harris (επιμ.), 2004, After Subculture. Critical Studies in Contemporary Youth Culture, New York: Palgrave Macmillan, ιδίως την εισαγωγή σσ. 1-19. (305.235 AFT)

Redhead S. (επιμ.), 1998, The Clubcultures Reader. Readings in Popular Cultural Studies, Oxford: Blackwell Publ.

Straw, Will, 2001, “Scenes and sensibilities” στο Public, τχ. 22-23, σσ. 245-257.

Finnegan Ruth, 2007, The Hidden Musicians. Music Making in an English Town, Middletown, Conn.: Wesleyan University Press.

Mάθημα 7ο Αστική εθνογραφία και τοπικότητα

Εθνογραφικά παραδείγματα στην αστική ανθρωπολογία. Η καταστασιακή ανάλυση της Σχολής του Μάντσεστερ και η εθνογραφία των αποικιακών πόλεων. Η προσέγγιση της κοινωνικής οργάνωσης και των αστικών υποπολιτισμών. Η αστική εθνογραφία στις ΗΠΑ. Από την ανθρωπολογία στην πόλη στην ανθρωπολογία της πόλης.

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2021, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Αστική εθνογραφία και τοπικότητα”.

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2020, “Τα εγκαίνια μιας γέφυρας στη χώρα των Ζουλού. Ο Max Gluckman και η Καταστασιακή Ανάλυση της Σχολής του Μάντσεστερ”. Στο Εθνολογία, τ. 17, σσ. 219-249.

Hannerz, Ulf, 1980, Exploring the City, Inquiries Toward an Urban Anthropology, New York: Columbia University Press. (307.76 HAN)

Low, Setha, 2014, “Spatialities: the rebirth of urban anthropology through studies of urban space” στο Nonini, Donald (επιμ.), A Companion to Urban Anthropology, Malden MΑ and Oxford: Wiley Blackwell, σσ. 15-27.

Leeds Anthony, 1968, “The anthropology of cities: some methodological issues” αναδημοσιεύεται στο A. Leeds (επιμ. R. Sanjek), 1994, Cities, Classes, and the Social Order, Ithaca και London: Cornell University Press, σσ. 233-246. (307.76 LEE)

Leeds, Anthony, 1973, “Locality power in relation to supralocal power institutions”, στο Α. Southall (επιμ.), Urban Anthropology. Cross-Cultural Studies of Urbanization, New York: Oxford University Press, σσ. 15-41. (307.76 LEE)

Press, Irwin & M. Estellie Smith (επιμ.), 1980, Urban Place and Process. Reagings in the Anthropology of Cities, New York και London: Macmillan Publ.  

Southall, A., 1983, Towards a universal urban anthropology. Στο G. Ansari & P. Nas (επιμ.), Town-Talk: The Dynamics of Urban Anthropology, Leiden: Brill, σσ. 7-21.

Mάθημα 8ο Η κοινωνική παραγωγή του αστικού χώρου

Η στροφή της αστικής ανθρωπολογία στην πολιτική οικονομία και τις σχέσεις εξουσίας. H χωρική δυναμική του καπιταλισμού και “το δικαίωμα στην πόλη” (Henry Lefebvre και David Harvey). Η αστική γεωγραφία και αρχιτεκτονική ως τεχνολογία εξουσίας (Michel Foucault). Η ανθρωπολογία της κοινωνικής παραγωγής του αστικού χώρου.

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2021, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Αστική εθνογραφία και τοπικότητα”.

*Οικονόμου, Λεωνίδας, 2012, Η Κοινωνική Παραγωγή του Αστικού Χώρου στη Μεταπολεμική Αθήνα. Η Περίπτωση της Βούλας, Αθήνα: εκδ. Πατάκη. Το πρώτο κεφάλαιο σσ. 39-71.

*Οικονόμου, Λεωνίδας, 2005, «Aστική μεγέθυνση και περιβάλλον στο δυτικό κόσμο», στο Θ. Aνθοπούλου και Δ. Παπαδοπούλου (επιμ.), Περιβάλλον και Kοινωνία. Mύθοι και Πραγματικότητα, Aθήνα: Εκδ. Gutenberg, σσ. 167-187.

Low, Setha, 2014, “Spatialities: the rebirth of urban anthropology through studies of urban space” στο Nonini, Donald (επιμ.), A Companion to Urban Anthropology, Malden MΑ and Oxford: Wiley Blackwell, σσ. 15-27.

Joyce, Patrick, 2010, Σύγχρονη Πόλη, Η Διακυβέρνηση της Ελευθερίας, Αθήνα: Πλέθρον. (323.44 JOY)

Harvey, David, 1995, “Τα γεωπολιτικά του καπιταλισμού” στο Δημήτρης Γεωργούλης (επιμ.), Κείμενα στη Θεωρία και στην Εφαρμογή του Πολεοδομικού και του Χωροταξικού Σχεδιασμού, Αθήνα: Παπαζήσης, σσ. 1-50.

Harvey, David, 2007, Η Κατάσταση της Μετανεωτερικότητας, Αθήνα: εκδ. Μεταίχμιο. (306 HAR)

Μάθημα 9ο Παγκοσμιοποίηση και διεθνικός αστισμός

Παγκοσμιοποίηση, διεθνικότητα και αστικός χώρος. Μετανάστευση και αστικές διεθνικότητες. Σύγχρονες προσεγγίσεις της αστικής τοποθεσίας (locality) και των σχέσεων τοπικού, αστικού και παγκόσμιου.

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2021, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Αστική εθνογραφία και τοπικότητα”.

Smart Alan και Josephine Smart, 2003, “Urbanization and the global perspective” στο Annual Review of Anthropology, τχ. 32, σσ. 263-285.

Smith, Michael Peter, 2001, Transnational Urbanism. Locating Globalization, Malden Mass: Blackwell Publ. (307.76 SMI)

Glick Schiller, Nina, 2014, “Transnationality: Transnationality and the city”, στο Nonini, Donald (επιμ.), A Companion to Urban Anthropology, Malden Mass: Wiley Blackwell, σσ. 291-305.

Appadurai, A., 1996, “The production of locality”, στο A. Appadurai, Modernity at Large, Minneapolis: University of Minneapolis Press.

Knox, Paul, και Steven Pinch, 2009, Κοινωνική Γεωγραφία των πόλεων, Αθήνα: Σαββάλας, το 9ο κεφάλαιο: “Γειτονιά, κοινότητα και κοινωνική κατασκευή του τόπου”, σσ. 336-370. (307.76 ΚΝΟ)

Μάθημα 10. Αστικά τοπία, μύθοι και πρακτικές.

Η πολιτισμική στροφή στις αστικές σπουδές. Η μητρόπολη και η αστική εμπειρία στο έργο του Walter Benjamin. Η πόλη στο μεταίχμιο της εμπειρίας, των αναπαραστάσεων και του χώρου. Αναπαραστάσεις της πόλης στις κοινωνικές επιστήμες, τη λογοτεχνία, και τον κινηματογράφο. Μητροπολιτικοί πολιτισμοί και ταυτότητες. Η διαμόρφωση, αμφισβήτηση και αλλαγή των δημόσιων πολιτισμών της πόλης. Πόλη, φύλο και σεξουαλικότητα.

Κείμενα μελέτης

*Oικονόμου, Λεωνίδας, 2021, κείμενο σημειώσεων με τίτλο: “Αστική εθνογραφία και τοπικότητα”.

Stevenson, Deborah, 2007, Πόλεις και Αστικοί Πολιτισμοί, Αθήνα: Κριτική. (307.76 STE)

Knox, Paul, και Steven Pinch, 2009, Κοινωνική Γεωγραφία των πόλεων, Αθήνα: Σαββάλας, το 11ο κεφάλαιο: “Σώματα, σεξουαλικότητα και πόλη”, σσ. 404-432, και το τμήμα 14.2: “Κινηματογράφος και πόλη”, σσ. 517-524. (307.76 ΚΝΟ)

Cinar Alev και Thomas Bender, “Introduction. The city: experience, imagination and place”, στο Cinar Alev και Thomas Bender (επιμ.), 2007 Urban Imaginaries. Locating the Modern City, Minneapolis: University of Minessota Press, σσ. xi-xxvi.

Bridge, Gary και Sophie Watson, 2000, “City publics”, στο Gary Bridge και Sophie Watson (επιμ.), A Companion to the City, Malden MA: Blackwell Publ., σσ. 369-379.

Mort, Frank, 2000, “The sexual geography of the city”, στο Gary Bridge και Sophie Watson (επιμ.), A Companion to the City, Malden MA: Blackwell Publ., σσ. 307-315.

Wilson, Ara, 2014, «Sexualities», στο Nonini, Donald (επιμ.), A Companion to Urban Anthropology, Malden MΑ and Oxford: Wiley Blackwell, σσ. 193-210.

Μάθημα11. Αστικός χώρος, κοινωνική ιδεολογία και πολιτική στην Αθήνα (19ος αιώνας)

Η Αθήνα στο 19ο αιώνα. Αστικός σχεδιασμός, δημόσια αρχιτεκτονική, εθνική ιδεολογία και κοινωνική ταυτότητα. Πολιτική κουλτούρα και πρότυπα αστικής ανάπτυξης. Η κατασκευή του μνημειακού και πειθαρχικού χώρου της Αθήνας στο 19ο αιώνα.

Κείμενα μελέτης

*Καραδήμου-Γερολύμπου Α., (1985). Σχεδιασμός και ανάκτηση του χώρου της πόλης. Χαρακτήρας της πολεοδομικής παρέμβασης του κράτους κατά την μετάβαση από την Οθωμανική στην Νεοελληνική πόλη. Στα Πρακτικά του Διεθνούς Συμποσίου Ιστορίας: Η Νεοελληνική Πόλη, Οθωμανικές Κληρονομιές και Ελληνικό Κράτος (σελ. 381-395). Αθήνα: Εταιρεία Μελέτης Νέου Ελληνισμού, Τόμος Β’.

Μπαστέα Ελένη, 2008, Αθήνα 1834-1896 Νεοκλασική Πολεοδομία και Ελληνική Εθνική Συνείδηση, Αθήνα: Libro

*Φιλιππίδης, Δ., 1984, Nεοελληνική Aρχιτεκτονική, Aθήνα: Mέλισσα.Το τρίτο κεφάλαιο: “Οι Τέχνες επιστρέφουν στην κοιτίδα τους (1830-1880)”, σσ. 65-104.

*Kαυταντζόγλου, Pωξάνη, 2001, Στη Σκιά του Iερού Bράχου. Tόπος και Mνήμη στα Aναφιώτικα, Aθήνα: Eλληνικά Γράμματα. Το δεύτερο κεφάλαιο: “Η κοινωνία υποδοχής των μεταναστών”, σσ. 69-103.

Μπίρης, Κώστας (1966). Αι Αθήναι από του 19ου εις τον 20ον Αιώνα. Αθήνα: Μέλισσα.

Kόκκινος, Γ. (2000). H αμφιθυμία για την πόλη. Η ελληνική διανόηση στην καμπή του 19ου αιώνα και το αστικό φαινόμενο. Στο Eταιρεία Mελέτης Nέου Eλληνισμού, H Πόλη στους Nεότερους Xρόνους. Mεσογειακές και Bαλκανικές Oψεις (19ος-20ος αι.) (σελ. 597-614). Πρακτικά του B’ Διεθνούς Συνεδρίου, Aθήνα: EMNE.

Γκότση, Γεωργία, 2004, Η Ζωή εν τη Πρωτευούση. Θέματα Αστικής Πεζογραφίας από το Τέλος του 19ου Αιώνα, Αθήνα: Νεφέλη.

Μάθημα 12. Αστικός χώρος, κοινωνική ιδεολογία και πολιτική στην Αθήνα (20ός αιώνας)

Αθηναϊκή χωρική ανάπτυξη (1900-1970). Όψεις του αστικού χώρου και πολιτισμού στο μεσοπόλεμο. Αστική ανάπτυξη, κοινωνική ιδεολογία και διακυβέρνηση (1950-1974). Ο μεταπολεμικός μοντερνισμός από τη σκοπιά του χώρου: πολυκατοικία, οικοπεδοποίηση, αυτοκινητόδρομοι, ιστορικό τοπίο, τουρισμός.

Κείμενα μελέτης

*Οικονόμου, Λεωνίδας, 2008, Η Κοινωνική Παραγωγή του Αστικού Χώρου στη Μεταπολεμική Αθήνα. Η Περίπτωση της Βούλας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

*Οικονόμου, Λεωνίδας, 2018, “Αστικό ήθος, φυσιολατρία και προστασία του περιβάλλοντος στα αττικά χρονογραφήματα του Κώστα Βάρναλη”, στο Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 151.

*Χαστάογλου, Βίλμα, 2008, “Νεωτερικότητα και μνήμη στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής Θεσσαλονίκης”, στο Γρηγόρης Καυκαλάς, Λόης Λαμπριανίδης και Νίκος Παπαμίχος (επιμ.), Η Θεσσαλονίκη στο μεταίχμιο, Αθήνα: Εκδ. Κριτική, σσ. 150-198.

*Πούπου, Άννα (2011). Η ρητορική της Ανοικοδόμησης: θεματικές της μεταμόρφωσης του αστικού χώρου στον ελληνικό κινηματογράφο της δεκαετίας του ’60. Στο Αρχειοτάξιο, 13, (σελ. 39-50).

Kαραδήμου-Γερολύμπου, A., 2002, “Πόλεις και ύπαιθρος. Μετασχηματισμοί και αναδιαρθρώσεις στο πλαίσιο του εθνικού χώρου”, στο Iστορία της Eλλάδας του 20ου Aιώνα, τόμος B1, “1922-1940, ο Mεσοπόλεμος”, σ. 59-105.

Καραδήμου-Γερολύμπου Α. και Ν. Παπαμίχος (1988). Ρύθμιση του Χώρου: Πολιτικές πρωτοβουλίες και θεσμικές ρυθμίσεις. Στο Γ. Μαυρογορδάτος και Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.), Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός (σελ. 113-133). Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.

Χαστάογλου, Βίλμα (1988). Η ανάδυση της νεοελληνικής πόλης: Η σύλληψη της μοντέρνας πόλης και ο εκσυγχρονισμός του αστικού χώρου. Στο Γ. Μαυρογορδάτος και Χ. Χατζηιωσήφ (επιμ.), Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός (σελ. 93-112). Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης.

Μπίρης, Μάνος (2015). Κώστας Η. Μπίρης Βίος Αφιερωμένος στην Πόλη των Αθηνών. Αθήνα: Μέλισσα.

Φιλιππίδης, Δ. (1990). Για την Ελληνική Πόλη, Μεταπολεμική Πορεία και Μελλοντικές Προοπτικές. Αθήνα: Θεμέλιο.