Ἱστορικὴ καὶ διαλεκτικὴ συγκρότηση τῶν ἐννοιῶν (11Μ315)

Γιῶργος Φαράκλας

Περιγραφή

Τὸ μεταπτυχιακὸ αὐτὸ μάθημα ἑστιάζει στὸ πῶς ἐμφανίζονται, πῶς μετασχηματίζονται καὶ πῶς ἀνακατασκευάζονται οἱ ἔννοιες, στὴν ἱστορικότητα τῶν νοητικῶν πλαισίων. Στηρίζεται σὲ μιὰ ἀνάγνωση τῆς διαλεκτικῆς ὡς σημασιολογικῆς καὶ γνωσιολογικῆς, καὶ ὄχι ὡς ὀντολογικῆς.

Κατὰ κανόνα κάθε χρόνο ἀλλάζει τὸ ἀντικείμενο στὸ ὁποῖο ἐπιδιώκεται νὰ μελετηθεῖ αὐτὴ ἡ ἱστορικὴ καὶ διαλεκτικὴ συγκρότηση τῶν ἐννοιῶν καὶ/ἢ ὁ ἢ οἱ στοχαστὲς ποὺ μᾶς βοηθοῦν νὰ προσεγγίσουμε αὐτὸ τὸ θέμα. Ἀπὸ τότε ποὺ ἱδρύθηκε τὸ μεταπτυχιακὸ τοῦ Τμήματος ΠΕΙ μελετήθηκαν τὰ θέματα:

Πολιτικὴ σκέψη τοῦ Machiavelli / Φιλοσοφία τῆς ἱστορίας / Φιλοσοφία τοῦ πολέμου / Φαινομενολογία τοῦ νοῦ τοῦ Hegel (2 χρόνια) / Ἐπιστήμη τῆς λογικῆς τοῦ Hegel / Φιλοσοφία τοῦ δικαίου τοῦ Hegel / Φιλοσοφία τῆς ἐπιστήμης καὶ πολιτικὴ οἰκολογία στὸν Michel Serres / Φιλοσοφίες τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης / Ἡ πολιτικὴ φιλοσοφία τοῦ Παναγιώτη Κονδύλη /  Ἡ ἔννοια τῆς πράξεως στὴν Hannah Arendt / Θρησκεία καὶ πολιτικὴ στὸν Ἕγελο (3 χρόνια) / Πολιτικὴ καὶ κοιν

Περισσότερα  
CC - Αναφορά Δημιουργού

Ενότητες

Τί εἶναι διαλεκτική; μὲ τὴν Ἑλένη Περδικούρη (Τμῆμα Φιλοσοφίας/ΕΚΠΑ)
Ἡ διαλεκτικὴ δηλώνει ἀρχικὰ τὴν τέχνη τοῦ διαλόγου, σύντομα ὅμως παίρνει ἕνα διαφορετικὸ νόημα καὶ δηλώνει τὴν μέθοδο ἀναζήτησης τῆς ἀλήθειας ἢ μιὰ μέθοδο ἀναζήτησης τῆς ἀλήθειας ἢ τὴν μέθοδο διὰ τῆς ὀποίας συνδέονται οἱ ἔννοιες μεταξύ τους ἢ τὴν μέθοδο διὰ τῆς ὁποίας συγκροτοῦνται οἱ ἔννοιες καί, τέλος, τὸ πῶς συγκροτοῦνται τὰ ἀνθρώπινα φαινόμενα.
Σὲ αὐτὸ τὸ μάθημα θὰ προτείνουμε, ἡ Ἑλένη Περδικούρη καὶ ἐγώ, μιὰ ἱστορία αὐτῆς τῆς ἔννοιας, δίνοντας ἔμφαση στὴν σκέψη τοῦ Πλάτωνα, τοῦ Ἀριστοτέλη, τοῦ Πλωτίνου, τοῦ Κάντ, τοῦ Ἕγελου καὶ τοῦ Μάρξ.
Ἑνότητες:
1. Πλάτων, σωκρατικὸς ἔλεγχος καὶ ὑποθετικὴ μέθοδος, συναίρεση καὶ διαίρεση, διαλεκτικὴ μέθοδος
2. Ἀριστοτέλης, διαλεκτικὴ καὶ ἔνδοξα
3. Πλωτίνος, ἡ διαλεκτικὴ ὡς κατόοπτευση τοῦ νοητοῦ κόσμου
4. Kant, ἡ λογικὴ τῆς ἐπίφασης
5-11.  Hegel: ἀπόλυτη ἐπίγνωση, ἀπόλυτη μέθοδος, αὐτοεπιτελούμενος σκεπτικισμὸς καὶ αὐτοάρνηση, τὸ εἶναι, ἡ οὐσία καὶ ἡ ἔννοια, ἡ λογικὴ τοῦ ἀπείρου, τὸ ὅλο ὡς στιγμὴ τοῦ ἑαυτοῦ του, ἡ ἐλεύθερη ἀπόλυση τοῦ ἄλλου, ἡ ἀλλοτρίωση καὶ ἡ ἐπιστροφή
12. Νεοκαντιανοὶ καὶ νεοεγελιανοὶ
13. Marx καὶ μαρξιστὲς
 
Ἐνδεικτικὴ βιβλιογραφία
Aristote, Topiques, ἀρχ. κείμ-μτφ. J. Brunschwig, Les Belles Lettres, Παρίσι 2002. 
F. Berto, Che cos'è la dialettica hegeliana, Poligrafo, Πάντοβα 2005. 
J. Cohn, Theorie der Dialektik, Meiner, Λειψία 1923.
M. Crubellier-P. Pellegrin, Ἀριστοτέλης. Ὁ φιλόσοφος καὶ οἱ ἐπιστῆμες, Ἑστία, Ἀθήνα 2011, κεφ. 3.
Μ. Dixsaut, Métamorphoses de la dialectique dans les dialogues de Platon, Vrin, Παρίσι 2001.
P. Guyer, Κάντ, μτφ. Γ. Μαραγκός, Gutenberg, Ἀθήνα 2013, κεφ. 3.
Ε.Ε. Harris, Formal, Transcendental and Dialectical Thinking, SUNY, Ὤλμπανυ 1987.
Hegel, Φαινομενολογία τοῦ νοῦ, μτφ. Γ. Φαράκλας, Ἑστία, Ἀθήνα 2007.
R. Heiss, Logik des Widerspruchs, de Guyter, Βερολίνο-Λειψία 1932.
Kant, Κριτικὴ τοῦ καθαροῦ λόγου, Ὑπερβατικὴ διαλεκτική, μτφ. Μ. Δημητρακόπουλος, Ἀθῆναι 1986. 
Κ. Korsch, Μαρξισμὸς καὶ φιλοσοφία, μτφ. Μ. Λαμπρίδης-Γ. Λυκιαρδόπουλος, Ὕψιλον, Ἀθήνα 1981.
Κ. Κosik, Ἡ διαλεκτικὴ τοῦ συγκεκριμένου, μτφρ. Λ. Χαρζηπροδρομίδης, Ὀδυσσέας, Ἀθήνα 1975 (Ἐργατικὴ πάλη, 2017).
E. Lask, Die Logik der Philosophie und die Kategorienlehre, Mohr, Τυβίγγη 1911.
G. Lebrun, La patience du concept, Gallimard, Παρίσι 1972.
Th. Litt, Einleitung in die Philosophie, Teubner, Βερολίνο 1933.
G. Lukàcs, Ἡ πραγμοποίηση καὶ ἡ συνείδηση τοῦ προλεταριάτου, μτφ. Κ. Καβουλάκος, Ἐκκρεμές, Ἀθήνα 2006.
Πλάτων, Πολιτεία, ἀρχ. κείμ.-μτφ. Ν. Σκουτερόπουλος, Πόλις, Ἀθήνα 2002.
Πλωτίνου, Ἑννεὰς πρώτη, ἀρχ. κείμ.-μτφ.-σχ. Π. Καλλιγᾶς, ΚΕΕΕΣ, Ἀθῆναι 1994, πραγματεία 1, 3 [20], σ. 53-59.
Γ. Σαγκριώτης, Οἱ τρεῖς κριτικὲς τοῦ Κάντ, Παν. Πατρῶν, Πάτρα 2023.
D. Marconi, Contradiction and the Language of Hegel's Dialectic, PhD, Univ. Pittsburgh, Πίττσμπουργκ 1980.
Γ. Φαράκλας, Γνωσιοθεωρία καὶ μέθοδος στὸν Ἕγελο, Ἑστία, Ἀθήνα 2000.
--, Ἡ λογικὴ τοῦ κεφαλαίου, Ἑστία, Ἀθήνα 2018.

Ημερολόγιο

Προθεσμία
Γεγονός μαθήματος
Γεγονός συστήματος
Προσωπικό γεγονός

Ανακοινώσεις

περισσότερα…