Ἱστορικὴ καὶ διαλεκτικὴ συγκρότηση τῶν ἐννοιῶν (11Μ315)
Γιῶργος Φαράκλας
Τὸ μεταπτυχιακὸ αὐτὸ μάθημα ἑστιάζει στὸ πῶς ἐμφανίζονται, πῶς μετασχηματίζονται καὶ πῶς ἀνακατασκευάζονται οἱ ἔννοιες, στὴν ἱστορικότητα τῶν νοητικῶν πλαισίων. Στηρίζεται σὲ μιὰ ἀνάγνωση τῆς διαλεκτικῆς ὡς σημασιολογικῆς καὶ γνωσιολογικῆς, καὶ ὄχι ὡς ὀντολογικῆς.
Κατὰ κανόνα κάθε χρόνο ἀλλάζει τὸ ἀντικείμενο στὸ ὁποῖο ἐπιδιώκεται νὰ μελετηθεῖ αὐτὴ ἡ ἱστορικὴ καὶ διαλεκτικὴ συγκρότηση τῶν ἐννοιῶν καὶ/ἢ ὁ ἢ οἱ στοχαστὲς ποὺ μᾶς βοηθοῦν νὰ προσεγγίσουμε αὐτὸ τὸ θέμα. Ἀπὸ τότε ποὺ ἱδρύθηκε τὸ μεταπτυχιακὸ τοῦ Τμήματος ΠΕΙ μελετήθηκαν τὰ θέματα:
Πολιτικὴ σκέψη τοῦ Machiavelli / Φιλοσοφία τῆς ἱστορίας / Φιλοσοφία τοῦ πολέμου / Φαινομενολογία τοῦ νοῦ τοῦ Hegel (2 χρόνια) / Ἐπιστήμη τῆς λογικῆς τοῦ Hegel / Φιλοσοφία τοῦ δικαίου τοῦ Hegel / Φιλοσοφία τῆς ἐπιστήμης καὶ πολιτικὴ οἰκολογία στὸν Michel Serres / Φιλοσοφίες τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης / Ἡ πολιτικὴ φιλοσοφία τοῦ Παναγιώτη Κονδύλη / Ἡ ἔννοια τῆς πράξεως στὴν Hannah Arendt / Θρησκεία καὶ πολιτικὴ στὸν Ἕγελο (3 χρόνια) / Πολιτικὴ καὶ κοινωνία στὸν Machiavelli, Ἡ πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ φιλοσοφία τοῦ Κοσμᾶ Ψυχοπαίδη.
Τὸ 2023-24 τὸ θέμα είναι: Γνώση καὶ ἐλευθερία στὸν Ἕγελο
Λιγότερα
Τὸ μεταπτυχιακὸ αὐτὸ μάθημα ἑστιάζει στὸ πῶς ἐμφανίζονται, πῶς μετασχηματίζονται καὶ πῶς ἀνακατασκευάζονται οἱ ἔννοιες, στὴν ἱστορικότητα τῶν νοητικῶν πλαισίων. Στηρίζεται σὲ μιὰ ἀνάγνωση τῆς διαλεκτικῆς ὡς σημασιολογικῆς καὶ γνωσιολογικῆς, καὶ ὄχι ὡς ὀντολογικῆς.
Κατὰ κανόνα κάθε χρόνο ἀλλάζει τὸ ἀντικείμενο στὸ ὁποῖο ἐπιδιώκεται νὰ μελετηθεῖ αὐτὴ ἡ ἱστορικὴ καὶ διαλεκτικὴ συγκρότηση τῶν ἐννοιῶν καὶ/ἢ ὁ ἢ οἱ στοχαστὲς ποὺ μᾶς βοηθοῦν νὰ προσεγγίσουμε αὐτὸ τὸ θέμα. Ἀπὸ τότε ποὺ ἱδρύθηκε τὸ μεταπτυχιακὸ τοῦ Τμήματος ΠΕΙ μελετήθηκαν τὰ θέματα:
Πολιτικὴ σκέψη τοῦ Machiavelli / Φιλοσοφία τῆς ἱστορίας / Φιλοσοφία τοῦ πολέμου / Φαινομενολογία τοῦ νοῦ τοῦ Hegel (2 χρόνια) / Ἐπιστήμη τῆς λογικῆς τοῦ Hegel / Φιλοσοφία τοῦ δικαίου τοῦ Hegel / Φιλοσοφία τῆς ἐπιστήμης καὶ πολιτικὴ οἰκολογία στὸν Michel Serres / Φιλοσοφίες τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης / Ἡ πολιτικὴ φιλοσοφία τοῦ Παναγιώτη Κονδύλη / Ἡ ἔννοια τῆς πράξεως στὴν Hannah Arendt / Θρησκεία καὶ πολιτικὴ στὸν Ἕγελο (3 χρόνια) / Πολιτικὴ καὶ κοιν
Τὸ μεταπτυχιακὸ αὐτὸ μάθημα ἑστιάζει στὸ πῶς ἐμφανίζονται, πῶς μετασχηματίζονται καὶ πῶς ἀνακατασκευάζονται οἱ ἔννοιες, στὴν ἱστορικότητα τῶν νοητικῶν πλαισίων. Στηρίζεται σὲ μιὰ ἀνάγνωση τῆς διαλεκτικῆς ὡς σημασιολογικῆς καὶ γνωσιολογικῆς, καὶ ὄχι ὡς ὀντολογικῆς.
Κατὰ κανόνα κάθε χρόνο ἀλλάζει τὸ ἀντικείμενο στὸ ὁποῖο ἐπιδιώκεται νὰ μελετηθεῖ αὐτὴ ἡ ἱστορικὴ καὶ διαλεκτικὴ συγκρότηση τῶν ἐννοιῶν καὶ/ἢ ὁ ἢ οἱ στοχαστὲς ποὺ μᾶς βοηθοῦν νὰ προσεγγίσουμε αὐτὸ τὸ θέμα. Ἀπὸ τότε ποὺ ἱδρύθηκε τὸ μεταπτυχιακὸ τοῦ Τμήματος ΠΕΙ μελετήθηκαν τὰ θέματα:
Πολιτικὴ σκέψη τοῦ Machiavelli / Φιλοσοφία τῆς ἱστορίας / Φιλοσοφία τοῦ πολέμου / Φαινομενολογία τοῦ νοῦ τοῦ Hegel (2 χρόνια) / Ἐπιστήμη τῆς λογικῆς τοῦ Hegel / Φιλοσοφία τοῦ δικαίου τοῦ Hegel / Φιλοσοφία τῆς ἐπιστήμης καὶ πολιτικὴ οἰκολογία στὸν Michel Serres / Φιλοσοφίες τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης / Ἡ πολιτικὴ φιλοσοφία τοῦ Παναγιώτη Κονδύλη / Ἡ ἔννοια τῆς πράξεως στὴν Hannah Arendt / Θρησκεία καὶ πολιτικὴ στὸν Ἕγελο (3 χρόνια) / Πολιτικὴ καὶ κοιν
Ὁ Ἕγελος ὀνομάζει τὴν δική του φιλοσοφικὴ σκοπιὰ "ἀπόλυτη ἐπίγνωση". Αὐτὴ ἡ ἔκφραση, τίτλος τοῦ συμπεράσματος τῆς Φαινομενολογίας τοῦ νοῦ, μπορεῖ νὰ ἀποδοθεῖ ἑμηνευτικὰ ὡς ἐλεύθερη γνωσιακὴ συνείδηση. Ἀνάλογα μὲ τὸ πῶς θὰ ἑρμηνευθεῖ ἡ ἀπόλυτη ἐπίγνωση, θὰ ἑρμηνευθεῖ διαφορετικὰ καὶ ἡ πρόθεση τοῦ Ἕγελου στὸν τομέα τοῦ "ἀντικειμενικοῦ νοῦ," δηλ. τῆς σκέψης ποὺ ἔχει ἐπιπτώσεις στὴν πραγματικότητα καὶ δημιουργεῖ ἕναν δικό της κόσμο (δίκαιο, ἠθικότητα, οἰκογένεια, κοινωνία, πολιτεία, ἱστορία). Θὰ προσεγγίσουμε αὐτὸ τὸ θέμα μέσα ἀπὸ τὸν σχολιασμὸ τοῦ ἔργου Φαινομενολογία τοῦ νοῦ (Phänomenologie des Geistes).
1/ Εἰσαγωγικὰ
2/ "Εἰσαγωγὴ" Φαινομενολογίας τοῦ νοῦ (σ. 101-114)
3/ Κατ' αἴσθησιν βεβαιότητα (σ. 115-126)
4/ Ἀντίληψη (σ. 127-142)
5-6/ Διάνοια (σ. 143-175)
7/ Αὐτοσυνειδησία (σ. 176-186)
8/ Κυριαρχία καὶ ὑποτέλεια (σ. 187-199)
9/ Βεβαιότητα καὶ ἀλήθεια τοῦ λόγου (σ. 226-235)
10/ Παρατήρηση τῆς αὐτοσυνειδησίας (b. σ. 282-290)
11/ Παρατήρηση τῆς αὐτοσυνειδησίας (c. σ. 291-325)
12/ Ὁ ἀγώνας τοῦ διαφωτισμοῦ καὶ τῆς δεισιδαιμονίας (σ. 493-522)
13/ Ἡ ἀπόλυτη ἐπίγνωση (σ. 710-733).
Βιβλιογραφία
Fr. Berto, Che cos'è la dialettica hegeliana?, Poligrafo, Πάντοβα 2005.
G. Günther, Grundzüge einer neuen Theorie des Denkens in Hegels Logik, Meiner, Λειψία 1933.
E.E. Harris, Formal, Transcendental and Dialectical Thinking, SUNY, Ὤλμπανυ 1987.
Kl. Hartmann, Die ontologische Option, de Gruyter, Βερολίνο-Νέα Ὑόρκη 1976.
Ἕγελος, Φαινομενολογία τοῦ νοῦ, μτφ. Γ. Φαράκλας, Ἑστία, Ἀθήνα 2007.
Hegel, Werke in 20 Bd., Suhrkamp, Φραγκφούρτη 1969.
Hegel, Le savoir absolu, εἰσ.-μτφ.-σχ. B. Rousset, Aubier, Παρίσι 1977.
W. Jaeschke, Hegels Philosophie, Meiner, Ἁμβοῦργο 2020.
D. Karydas, Begriffliche Form und gesellschaftlicher Inhalt, Nissos, Αθήνα 2020.
P. Kondylis, Die Entstehung der Dialektik, Cotta, Στουτγάρδη 1979.
Ἀ. Λαβράνου, Γνώση, πίστη καὶ πολιτική, ΙΣΚ, Ἀθήνα 2017.
G. Lebrun, La patience du concept, Gallimard, Παρίσι 1972.
Τ. Lewis, Religion, Politics and Modernity in Hegel, OUP, Ὀξφόρδη 2011.
D. Losurdo, Hegel e la libertà dei Moderni, Editori Riuniti, Ρώμη 1992.
Θ. Νουτσόπουλος, Διαλεκτικὴ καὶ ἀξίες, ΙΣΚ, Ἀθήνα 2005.
R. Pippin, Hegel's Idealism, CUP, Καίμπριτζ 1989.
T. Rockmore, Cognition, U. California P., Μπέρκελεϋ-Λὸς Ἄντζελες 1997.
J. Russon, Reading Hegel's Phenomenology, Indiana U.P., Μπλούμινγκτον 2004.
Γ. Φαράκλας, Γνωσιοθεωρία καὶ μέθοδος στὸν Ἕγελο, Ἑστία, Ἀθήνα 2000.
Ντ. Χένριχ, Μεταξὺ Κὰντ καὶ Χέγκελ, μτφ. Θ. Δρίτσας, ΠΕΚ, Ἡράκλειο 2018.
Κ. Ψυχοπαίδης, Χέγκελ, Πόλις, Ἀθήνα 2003.
Τρόπος αξιολόγησης Παρουσίαση καὶ κατάθεση γραπτοῦ δοκιμίου (θὰ ὑποδειχθεῖ εἰδικὴ βιβλιογραφία γιὰ κάθε θέμα)
1. Παρατηρώντας τὴν συνείδηση: ἀνάγνωση τῆς "Εἰσαγωγῆς" τῆς ΦΝ μὲ τὴν βοήθεια τῆς πρώτης μελέτης τοῦ Ἀντόρνο (Τρεῖς μελέτες γιὰ τὸν Χέγκελ, Κριτική, Ἀθήνα 1992)
2. Τὸ "εἶναι": σύγκριση τῆς ἀρχῆς τῆς Φαινομενολογίας μὲ τὴν ἀρχὴ τῆς Λογικῆς.
3. Ἡ "ὀρθοφροσύνη": σχόλιο τῆς Ἀντίληψης, σ. 140-142. Ἀναφορὰ στὸν Λόγο περὶ τῆς μεθόδου τοῦ Καρτέσιου.
4. Ὁ "ἀνεστραμμένος κόσμος": σχόλιο ἐπιλεγμένων μερῶν τῆς Διάνοιας.
5. Αὐτοσυνειδησία καὶ διυποκειμενικότητα: σχόλιο σελ. 184-189 (τέλος προοιμίου "Αὐτοσυνειδησίας" καὶ ἀρχὴ "Κυριαρχίας καὶ ὑποτέλειας"). Ἀναφορὰ σὲ G.H. Mead, Mind, Self and Society, UCP, Σικάγο 1934.
6. Ὀρθολογικὴ γνώση τοῦ κόσμου: σύγκριση τοῦ προοιμίου τοῦ κεφ. "Λόγος" μὲ τὴν Ἱστορία τῆς φιλοσοφίας (Εἰσαγωγὴ στὴν Νεώτερη φιλοσοφία).
