Συγκρουσιακή Πολιτική, Συλλογική Δράση, Κοινωνικά Κινήματα (11M025)
Σεραφείμ Σεφεριάδης
Το έντυπο πρόγραμμα του σεμιναρίου
Σε σχέση με άλλους κοινωνικοοικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς, τα κοινωνικά κινήματα ενέχουν και διαχειρίζονται μορφές δύναμης που, αν και δυσκολότερα προσδιορίσιμες, δεν είναι, εξ αυτού, και αμελητέες. Εντάσσοντας τη μελέτη τους εντός ενός ευρύτερου πεδίου συγκρουσιακής πολιτικής (πολιτικής που συντελείται εκτός των υφιστάμενων θεσμών αποσκοπώντας στο μετασχηματισμό τους), το σεμινάριο αποσκοπεί στη συστηματική και σε βάθος διερεύνηση του κινηματικού φαινομένου μέσα από το πρίσμα ιστορικά συγκεκριμένων περιπτώσεων.
Λιγότερα
Το έντυπο πρόγραμμα του σεμιναρίου
Σε σχέση με άλλους κοινωνικοοικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς, τα κοινωνικά κινήματα ενέχουν και διαχειρίζονται μορφές δύναμης που, αν και δυσκολότερα προσδιορίσιμες, δεν είναι, εξ αυτού, και αμελητέες. Εντάσσοντας τη μελέτη τους εντός ενός ευρύτερου πεδίου συγκρουσιακής πολιτικής (πολιτικής που συντελείται εκτός των υφιστάμενων θεσμών αποσκοπώντας στο μετασχηματισμό τους), το σεμινάριο αποσκοπεί στη συστηματική και σε βάθος διερεύνηση του κινηματικού φαινομένου μέσα από το πρίσμα ιστορικά συγκεκριμένων περιπτώσεων.
Το έντυπο πρόγραμμα του σεμιναρίου
Σε σχέση με άλλους κοινωνικοοικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς, τα κοινωνικά κινήματα ενέχουν και διαχειρίζονται μορφές δύναμης που, αν και δυσκολότερα προσδιορίσιμες, δεν είναι, εξ αυτού, και αμελητέες. Εντάσσοντας τη μελέτη τους εντός ενός ευρύτερου πεδίου συγκρουσιακής πολιτικής (πολιτικής που συντελείται εκτός των υφιστάμενων θεσμών αποσκοπώντας στο μετασχηματισμό τους), το σεμινάριο αποσκοπεί στη συστηματική και σε βάθος διερεύνηση του κινηματικού φαινομένου μέσα από το πρίσμα ιστορικά συγκεκριμένων περιπτώσεων.
Οι στόχοι των μαθήσεων επιμερίζονται σε δυο επίπεδα -ένα θεωρητικό και ένα εμπειρικό/ερευνητικό (στο οποίο τα μέλη του σεμιναρίου έχουν άμεση και καθοριστική συμβολή)- που όμως αλληλοπροϋποτίθενται και αλληλοτροφοδοτούνται.
Ο θεωρητικός προβληματισμός εστιάζεται, εν πρώτοις, στη διερεύνηση της κινηματικής αιτιότητας: Γιατί και πότε οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις ρουτίνες της καθημερινής ζωής για να εμπλακούν στις αβεβαιότητες της συλλογικής δράσης; Αν θεωρήσουμε πως η υλική στέρηση και η δυναμική προώθησης συλλογικών συμφερόντων αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την εκδήλωση συλλογικής δράσης, αρκούν οι παράγοντες αυτοί και για την εμφάνιση κοινωνικών κινημάτων; Υπάρχουν άλλες αναγκαίες συνθήκες, υφίστανται κάποιες που είναι ικανές, και ποιες;
Συνδυαστικά με τα κινηματικά Γιατί, όμως, διερευνώνται συστηματικά και τα αντίστοιχα Πώς: οι μηχανισμοί μέσω των οποίων οι κινηματικές προδιαθέσεις μετασχηματίζονται σε κινηματικές πραγματικότητες.
Σε πρώτο χρόνο ο προβληματισμός συγκροτείται στη βάση τεσσάρων αξόνων:
- πολιτικές ευκαιρίες: συστηματικές όψεις της πολιτικοθεσμικής συγκυρίας που διευκολύνουν (ή δυσχεραίνουν) την ανάδυση κινημάτων (π.χ. καταστολή, ανοχή, επικουρία)
- ρεπερτόρια και μορφές συλλογικής δράσης που τα κινήματα υιοθετούν (βία, συγκρουσιακή παρεμπόδιση, σύμβαση)
- αξιακές πλαισιώσεις (πολιτικός λόγος, συμβολικές αναπαραστάσεις, επικοινωνιακές τακτικές) που αναδεικνύουν διεκδικητικές συλλογικές ταυτότητες.
- οργανωτικές δομές και τα αντίστοιχα διλήμματα που οι διεκδικητές αντιμετωπίζουν προκειμένου οι δράσεις τους να είναι τελεσφορείς.
Πρέπει όμως να τονιστεί πως, αξιοποιώντας τις πλέον προωθημένες ‒δυναμικές‒ θεωρητικές επεξεργασίες (βλ., ειδικά McAdam, Tarrow, Tilly 2001), η προσπάθειά μας θα επιδιώξει ευρύτερες συνθέσεις πέρα από την απλή απεικόνιση ανιστορικών αντιστοιχίσεων: κάθε κινηματική εμπειρία (ως πυκνή πραγματικότητα) είναι μοναδική στο χώρο και το χρόνο· οι συστηματικότητες που επισημαίνονται αφορούν αιτιώδεις μηχανισμούς με επενέργειες που, παρότι κοινές, επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με τη ιστορική -κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική- συγκυρία. Γίνεται έτσι σαφές πως προϋπόθεση της θεωρητικής γονιμότητας είναι η επαρκής ιστορική γείωση.
Εργασίες-Παρουσιάσεις
Οι ερευνητικές δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο του σεμιναρίου υλοποιούν ‒αλλά και εμπλουτίζουν‒ το θεωρητικό προβληματισμό. Οι φοιτητές/-ριες παρακολουθούν, εμπεδώνουν και αξιολογούν τη θεωρητική βιβλιογραφία μέσα από το πρίσμα που τους παρέχει η συστηματική διερεύνηση ενός συγκρουσιακού-κινηματικού επεισοδίου (ή φαινομένου) το οποίο επιλέγουν με τη σύμφωνη γνώμη του διδάσκοντα στα αρχικά στάδια του σεμιναρίου. Καταθέτουν στη συνέχεια ολοκληρωμένες ερευνητικές προτάσεις σε κείμενο 1.500-2.000 λέξεων, στις οποίες επισημαίνονται οι ‒κατά προτίμηση πρωτογενείς‒ πηγές της συναφούς πραγματολογίας ή ιστοριογραφίας αλλά και η θεωρητική σημασία των προσδοκώμενων ευρημάτων. ►Οι προτάσεις κατατίθενται ηλεκτρονικά στη διεύθυνση ssefer@panteion.gr αμέσως μετά τη χριστουγεννιάτικη ανάπαυλα. Oι φοιτητές/-τριες παρουσιάζουν στη συνέχεια τον προβληματισμό των προτάσεών τους στο σεμινάριο, σε ειδικές συναντήσεις που προγραμματίζονται εντός του Ιανουαρίου. Οι παρουσιάσεις (των 10-15’) περιλαμβάνουν ανάδειξη της σημασίας του ερευνώμενου θέματος, επισήμανση της θεωρητικής περιοχής ή περιοχών άμεσης (ή εγγύτερης) συνάφειας προς το προτεινόμενο θέμα (π.χ., θεσμική και πολιτική συγκυρία, διεκδικητικό ρεπερτόριο, οργανωτικές δομές, συλλογικές ταυτότητες, πολιτικός συμβολισμός, κτλ.) και υπόδειξη των πηγών της εξεταζόμενης πραγματολογίας.
Οι θεματικές των εργασιών είναι απεριόριστες (τόσο ως προς την ταυτότητα των διερευνώμενων κινηματικών υποκειμένων όσο και ως προς τον γεωγραφικό και ιστορικό ορίζοντα της δράσης τους), όμως γίνεται προσπάθεια ώστε οι προκρινόμενοι τίτλοι να είναι ‒στο μέτρο του δυνατού‒ συμπληρωματικοί, ώστε να υποβοηθείται και η συγκριτική επικύρωση των πορισμάτων. Στο πλαίσιο αυτό ευπρόσδεκτες είναι εργασίες με ελληνική πραγματολογία (αλλά στέρεα συγκριτική θεωρητική συγκρότηση), αφού, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, η ελληνική εμπειρία παραμένει εν πολλοίς αδιερεύνητη από μια σκοπιά συγκρουσιακής πολιτικής. (Τονίζεται όμως πως μια ελληνική ερευνητική εστία δεν είναι κατά κανέναν τρόπο απαραίτητη.) Ενθαρρύνεται επίσης η προσπάθεια χρήσης εννοιών της συγκρουσιακής πολιτικής για τη διερεύνηση της ιστορικής εμπειρίας του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος.
Οι παρακάτω προτεινόμενες θεματικές είναι απλώς κατευθυντήριες και ενδεικτικές, και επιδέχονται ευρύ φάσμα εξειδικεύσεων και μετατροπών:
- Διεκδικητικές δράσεις και κοινωνικές διεκδικήσεις στην Ελλάδα της κρίσης
- Κόμματα και κινήματα: η εμπειρία της νότιας Ευρώπης (2008-2016)
- Πολιτική διαμεσολάβηση και στρατηγική
- Στα άκρα του πολιτικού φάσματος: εξωκοινοβουλευτικές ομάδες και κοινωνικά δίκτυα
- Λαϊκισμός: τι είδους έννοια;
- Διεθνικές δράσεις σε μετεξέλιξη: οργανωτικά πρότυπα και διεκδικητικός λόγος κατά τον πρώιμο 21ο αιώνα
- Συγκρουσιακοί κύκλοι και ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα: οργανώσεις και πολιτικός λόγος στο μεσοπόλεμο
- Πολιτική βία: πότε εντείνεται και τι αποτελέσματα φέρνει;
Οι συναντήσεις του σεμιναρίου ξεκινούν τη Δευτέρα 9 Οκτωβρίου και ολοκληρώνονται περί τα τέλη Ιανουαρίου 2024.
Τα μέλη του σεμιναρίου ενθαρρύνονται επίσης να παρακολουθούν τα σεμινάρια του Εργαστηρίου Συγκρουσιακής Πολιτικής, που διερευνά προβλήματα θεωρίας και έρευνας συλλογικών δράσεων και κοινωνικών κινημάτων. Το πρόγραμμα των εισηγήσεων έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου, όπου μπορείτε επίσης να βρείτε κείμενα καθώς και πλούσιο υλικό από τις πολυετείς δραστηριότητες του Εργαστηρίου. Στις τελευταίες συγκαταλέγεται διεθνές συνέδριο με θέμα Η «Μεγάλη Ύφεση» ως κομβική στιγμή: οικονομία, πολιτική, κοινωνική διεκδίκηση που θα διεξαχθεί μεταξύ 20 και 22 Δεκεμβρίου 2023.
Η βιβλιογραφία που παρατίθεται δεν είναι βέβαια απλώς ενδεικτική. Όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι και εξαντλητική. Καθώς η ελληνική βιβλιογραφία, αν και σε φάση εμπλουτισμού, είναι ακόμα πενιχρή, οι φοιτητές οφείλουν «να συνάψουν οργανική σχέση» με τα αγγλόγλωσσα κείμενα.
Μια πυκνή, υπερ-κειμενική σύνοψη του πεδίου (με όρους «γνωστικού κολάζ») γίνεται σε άρθρο του διδάσκοντος στο ειδικό αφιέρωμα της Ελληνικής Επιθεώρησης Πολιτικής Επιστήμης (το κείμενο γράφτηκε για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του σεμιναρίου και αποτελεί χάρτη της πορείας που θα ακολουθήσουμε):
[Επισημαίνεται εδώ ότι το κείμενο αυτό, όπως και ο μεγάλος όγκος της ερευνητικής και θεωρητικής παραγωγής του διδάσκοντος βρίσκεται στον ιστότοπο http://seferiadescv.blogspot.gr/ και πιο ειδικά στη διεύθυνση http://arthrasef.blogspot.gr/], καθώς και στην ενότητα Δημοσιεύσεις της ιστοσελίδας του Εργασητρίου Συγκρουσιακής Πολιτικής.
Επίσης, τα
Πρόκειται για συλλογή κειμένων γραμμένων κατά τη διάρκεια της τελευταίας, ιδιαίτερα πυκνής δεκαετίας, ως άρθρα στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο και ως δημόσιες τοποθετήσεις-εισηγήσεις σε πολιτικές εκδηλώσεις και συνεντεύξεις. Τα κείμενα συνυφαίνουν ακαδημαϊκή και πολιτική γραφή προκειμένου να αναδείξουν μείζονα ζητήματα της περιόδου.
και
Με βασικό όπλο αρχές της κλασικής μεθοδολογίας, το βιβλίο επιχειρεί να αντιμετωπίσει την παρατεταμένη γνωστική δυστοκία που παρατηρείται σε τρείς κομβικές περιοχές της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης: στην τρέχουσα ‒άκρως προβληματική‒ βιομηχανία των «λαϊκιστικών σπουδών», στους τρόπους με τον οποίους προσεγγίζονται τα προβλήματα της δημοκρατικής λειτουργίας, και στις ερμηνείες που προκρίνονται για να εξηγηθεί η αποτυχία των νέων αριστερών κομμάτων να αντισταθούν στην κατίσχυση του δόγματος ΤΙΝΑ.
Το βιβλίο παρουσιάστηκε στις 19 Μαΐου 2022. Εδώ το βίντεο της εκδήλωσης:
Υπό έκδοση τη στιγμή της έναρξης λειτουργίας του σεμιναρίου είναι επίσης το βιβλίο Για την πολιτική που διαμορφώνει – Εργατικό κίνημα και κράτος, Αθήνα: Τόπος 2023 που, αξιοποιώντας την ιστορική εμπειρία, αποσκοπεί στην ανάδειξη της αιτιώδους επενέργειας της πολιτικής.
Συνήθης, σχεδόν ανακλαστική αντίδραση παρατηρητών και μελετητών σε φαινόμενα πολιτικής παλινδρόμησης (όπως η εξακολουθητική κατίσχυση του τοξικού δόγματος ΤΙΝΑ, η αποτυχία εγχειρημάτων ενδυνάμωσης των υποτελών, ή η άνοδος της σκοταδιστικής ακροδεξιάς) είναι πως για το πρόβλημα «ευθύνεται η κοινωνία» –είτε διότι οι άνθρωποι «δεν καταλαβαίνουν» είτε διότι οι «μεταβιομηχανικές» συνθήκες δεν ευνοούν, δεν είναι –κατά το κοινώς λεγόμενο–«ώριμες». Ιδωμένες σε ιστορική προοπτική, οι εκτιμήσεις αυτές είναι εξαιρετικά αμφίβολης ακρίβειας, όμως το βασικό τους πρόβλημα είναι ότι υποτιμούν –αν δεν παρακάμπτουν εντελώς– το ρόλο που διαδραματίζει η πολιτική: δημόσιο λόγο και δράσεις που όχι μόνο αντανακλούν αλλά και διαμορφώνουν τις συνειδήσεις. Το ανά χείρας βιβλίο αποσκοπεί στην ανάδειξη αυτής της ειδικής –σχεσιακής– διάστασης, της πολιτικής που διαμορφώνει. Καλύπτοντας σε βάθος ιστορικού χρόνου ευρύ φάσμα θεματικών, που άπτονται τόσο της θεσμικής-κρατικής όσο και της διεκδικητικής-συγκρουσιακής πολιτικής (με ιδιαίτερη εστία τις δράσεις του εργατικού κινήματος), ο τόμος καταγράφει συγκεκριμένα πολιτικά σκεπτικά, και επιχειρεί να φωτίσει τους τρόπους με τους οποίους αυτά επέδρασαν στις εξελίξεις. Μέσα από αυτό το πρίσμα αναδεικνύεται ένα παραμελημένο συμπέρασμα: ότι για τις πάμπολλες κρατικές αποτυχίες (λ.χ., τον εξακολουθητικά ανέφικτο «εκσυγχρονισμό» ή την μη αντιμετώπιση της ανεργίας) αλλά και για σειρά από ατελέσφορα διεκδικητικά διαβήματα (από το Μεσοπόλεμο ως τις μέρες μας) υπεύθυνη δεν ήταν –και δεν είναι– η «κοινωνία», αλλά η ακολουθούμενη πολιτική.
Μεγάλης ‒αν και, σε πρώτο χρόνο ίσως όχι προφανούς‒ συνάφειας με τις μαθήσεις του σεμιναρίου είναι τα κλασικά μεθοδολογικά κείμενα του πρόσφατα εκλιπόντος Giovanni Sartori στον τόμο Σημασιολογία, έννοιες, συγκριτική μέθοδος (επιλογή, επιμέλεια, εισαγωγή Σ Σ. Ι. Σεφεριάδης), Αθήνα: Παπαζήσης, 2004 [320.3 SAR Αντ.: 3] που φοιτήτριες και φοιτητές καλούνται να μελετήσουν.
Ο μεγάλος όγκος των βασικών βιβλίων έχει παραγγελθεί και βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Παντείου (κεντρικό κτίριο). Στη βιβλιογραφία που παρατίθεται, και για τον μεγάλο όγκο των βιβλίων στα οποία γίνονται αναφορές, υπάρχει και ο αριθμός ταξινόμησης του τόμου.
►Εγχειρίδια, Readers, Συνθέσεις:
[Η σειρά παράθεσης απηχεί βεβαίως μια αξιολόγηση προτεραιότητας, όμως εννοείται πως αυτή ούτε αδιαμφισβήτητη είναι ούτε απαράβατη]
- Tarrow, S. (2011) Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics, 3η έκδοση, Cambridge/Νέα Υόρκη: Cambridge University Press. [παλαιότερη έκδοση, εδώ: 303.48409 TAR Αντ.: 1]
- Tilly, S., S. Tarrow (2007) Contentious Politics, Boulder/London: Paradigm Press.
- DellaPorta,D., M. Diani (2015) The Oxford Handbook of Social Movements, Oxford/New York: Oxford University Press.
- DellaPorta, D., M. Diani (2010) Κοινωνικά κινήματα: μια εισαγωγή (Πρόλογος-επιμέλεια Σ. Ι. Σεφεριάδης), Αθήνα: Κριτική.
- Della Porta, D., M. Diani (1999) Social Movements. An Introduction, Oxford: Blackwell. [303.484 DEL Αντ.: 1].
- Snow, D. A., S. Soule, H. Kriesi, H. J. McCammon, (επιμ.) (2019) The Wiley-Blackwell Companion to Social Movements, 2nd edition, Oxford: Wiley-Blackwell.
- Goodwin, J., J. M. Jasper (επιμ.) (2003) The Social Movements Reader: Cases and Concepts, Oxford: Blackwell Publishing. [303.484 SOC Αντ.: 1]
- Snow, D. A., S. Soule, H. Kriesi (επιμ.) (2004) The Blackwell Companion to Social Movements, Oxford: Blackwell Publishing. [303.484 SOC Αντ.: 1]
- Tilly, C. (2004) Social Movements, 1768-2004, Boulder/ London: Paradigm Publishers/ (2007) Κοινωνικά κινήματα 1768-2004, Αθήνα: Σαββάλας [303.484 TIL Αντ.: 1].
- McAdam, D., D. A. Snow (1997) Social Movements: Readings on Their Emergence, Mobilization, and Dynamics, Los Angeles: Roxbury Publishing Company.
- McAdam, D., J. D. McCarthy, M. Zald (επιμ.) (1996) Comparative Perspectives on Social Movements: Political Opportunities, Mobilizing Structures, and Cultural Framings, Cambridge/ New York: Cambridge University Press [303.484 COM Αντ.: 1]
- Meyer, D. S., N. Whittier, B. Robnett (2002) (επιμ.) Social Movements: Identity, Culture, and the State, Oxford: Oxford University Press. [303. 484 SOC Αντ.: 1]
- Buechler, S. E. (2000) Social Movements in Advanced Capitalism: The Political Economy and Cultural Construction of Social Activism, New York: Oxford University Press. [303.484 BUE Αντ.: 1]
- Landman, T. (2000) ‘Non-violent political dissent and social movements’, στο Landman Issues and Methods in Comparative Politics, Λονδίνο: Rutledge.
- Ψημίτης, Μ. (2006) Εισαγωγή στα σύγχρονα κοινωνικά κινήματα, Αθήνα: Ατραπός.
►Contentious Politics, πρόσφατες θεωρητικές επεξεργασίες:
- Tarrow, S. (2012) Strangers at the Gates: Movements and States in Contentious Politics, Cambridge/New York: Cambridge University Press.
- McAdam, D., S. Tarrow, C. Tilly (2001) Dynamics of Contention, Cambridge/ New York: Cambridge University Press. [303.484 MCA Αντ.: 1]
- Tilly, C. (2002) Stories, Identities, and Social Change, Langham/Boulder/New York/Oxford: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. [303.4 TIL Αντ.: 1]
- Aminzade, R. R., J. A. Goldstone, D. McAdam, E. J. Perry, W. H Sewell, Jr., S. Tarrow, C. Tilly (επιμ.) (2001) Silence and Voice in the Study of Contentious Politics, Cambridge: Cambridge University Press. [303.484 SIL Αντ.: 1]
- Tilly, C. (2003) The Politics of Collective Violence, Cambridge/New York: Cambridge University Press. [303.6 TIL Αντ.: 1]
- Κούση, Μ. - Charles Tilly (επιμ.) (2008) Οικονομικές και πολιτικές συγκρούσεις σε συγκριτική προοπτική (πρόλογος στην ελληνική έκδοση Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης), Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο [306.3 ΟΙΚ]
Επίσης, συναφή θεωρητικά κείμενα του διδάσκοντα:
- «Οι συλλογικές δράσεις ως εστία μελέτης του πολιτικού: συντεταγμένες για μια συμπεριληπτική πολιτική κοινωνιολογία», Πρόλογος στο dellaPorta, D., Diani, M., Κοινωνικά κινήματα. Μια εισαγωγή (ελληνική έκδοση του Social Movements. An Introduction, Oxford: Blackwell Publishing), Αθήνα: Κριτική, 2010, σ. 11-23.
- ‘1968 as an Epistemological Catalyst: Contentious Politics and Antinomies in the Study of Social Movements’, Historein, 9, 2009, σ. 101-115.
- «Έννοιες και θεωρία: ένα σχόλιο για τη συμβολή του κλάδου της Συγκρουσιακής Πολιτικής στη μελέτη των κοινωνικών κινημάτων», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, 30, Νοέμβριος 2007, σ. 32-42.
- «Η ‘θετική ευρετική’ της Συγκρουσιακής Πολιτικής και κάποιες καταβολές της: πώς διαβάζουμε τη θεωρία;»Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 35, Ιούλιος 2010, σ. 5-1
- «‘Περιβάλλον’, κοινωνικά κινήματα και οι τρεις μέριμνες της Συγκρουσιακής Πολιτικής», Πρόλογος στο Κούση, M., Tilly C. (επιμ.) Οικονομικές και πολιτικές συγκρούσεις σε συγκριτική προοπτική Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2008, σ. 13-30, 395-401.
- «Κινηματικές συλλογικές δράσεις και δημοκρατία: ένα μακροσκοπικό υπόδειγμα», Διάπλους, τχ 25, Μάιος 2008, σ. 49-52.
- Το κόκκινο νήμα μιας δεκαετίας: αναλύσεις και κείμενα στα χρόνια της κρίσης, Αθήνα: Τόπος 2017.
- «Περιπέτειες του ‘πολιτικού’: μια μεταθεωρητική περιήγηση’, εισαγωγή στο Σ. Σεφεριάδης, Πολιτική χωρίς αναγωγισμούς: σχεσιακές διαδρομές στην ιστορική Σοσιαλδημοκρατία, την ευρωπαϊκή ανεργία, και το ελληνικό εργατικό κίνημα, Αθήνα: Τόπος (υπό επεξεργασία).
►Κινήματα, δίκτυα και θεωρία των οργανώσεων
- Diani, M., D. McAdam (επιμ.) (2003) Social Movements and Networks: Relational Approaches to Collective Action, Oxford: Oxford University Press.
- Davis, G. W. R. Scott, M. Zald, D. McAdam (επιμ.) (2005) Social Movements and Organization Theory, Cambridge: Cambridge University Press. [303.484 SOC]
►Κοινωνικά κινήματα και δημοκρατία
- DellaPorta, D. (επιμ.) (2009) Democracy in Social Movements, Houndsmill: Palgrave.
- Σεφεριάδης, Σ. Ι. (2014) «Ριζοσπαστική δημοκρατία και κοινωνικά κινήματα», στο Σ. Ι. Σεφεριάδης (επιμ.) Η δημοκρατική λειτουργία σε καμπή: προκλήσεις και απειλές στον πρώιμο 21ο αιώνα, Αθήνα: Νήσος, σ. 381-410.
►Μορφές δράσης και συγκρουσιακοί κύκλοι
- Traugott, M. (επιμ.) (1995) Repertoires and Cycles of Collective Action, Durham/London: Duke University Press. [303.6 REP Αντ.: 1]
- «Σεφεριάδης, Σ. Ι. (2008), «Συλλογικές δράσεις, κινηματικές πρακτικές: η ‘σύντομη’ δεκαετία του ’60 ως ‘συγκρουσιακός κύκλος’» στο Ά. Ρήγος, Σ. Ι. Σεφεριάδης, Ε. Χατζηβασιλείου (επιμ.) Η «σύντομη» δεκαετία του ’60: θεσμικό πλαίσιο, κομματικές στρατηγικές, κοινωνικές συγκρούσεις, πολιτισμικές διεργασίες, Αθήνα: Καστανιώτης, σ. 57-77.
Παρεμφερής εκδοχή είναι το:
- Seferiades, S., H. Johnston (2012) ‘The Dynamics of Violent Protest: Emotions, Repression and Disruptive Deficit’, Εισαγωγή στο S. Seferiades, H. Johnston (επιμ.) Violent Protest, Contentious Politics, and the Neoliberal State, Farnham, Surrey/Burlington, VT: Ashgate, 2012, σ. 3-18.
- Seferiades, S., L. Kotronaki (2012) ‘Along the pathways of rage: the time-space of an uprising’, στο S. Seferiades, H. Johnston (επιμ.) Violent Protest, Contentious Politics, and the Neoliberal State, Farnham, Surrey/Burlington, VT: Ashgate, σ. 157-170.
- Rudé, G. (1995/19641) The Crowd in History, London: Serif.
►Αξιακές πλαισιώσεις/διαχείριση συμβόλων
- Goffman, E. (1990/19591) The Presentation of Self in Everyday Life, London: Penguin Books. [302.15 GOF Αντ.: 1]
- Goffman, E. (1996/19611) Συναντήσεις: δυο μελέτες στην κοινωνιολογία της αλληλεπίδρασης (Εισαγωγή, μετάφραση: Δ. Μακρυνιώτη), Αθήνα: Αλεξάνδρεια. [302 GOF Αντ.: 3]
- Goffman, E. (1986) Frame Analysis: An Essay on the Organization of Experience, Boston: Northeastern University Press. [ 302 GOF Αντ.: 1]
►Διεθνικές δράσεις
- Tarrow, S., (2005) The New Transnational Activism, Cambridge: Cambridge University Press.[303.482 TAR Αντ.: 1]
- dellaPorta, D., S. Tarrow (2005) (επιμ.) Transnational Protest & Global Activism: People, Passions, and Power, Langham/ Boulder/ New York/Toronto/Oxford: Rowman Littlefield Publishers, Inc. [303.484 TRA Αντ.: 1]
- Σεφεριάδης, Σ. (2007) «Διεθνισμός: εννοιολογήσεις για το σύγχρονο συνδικαλισμό» στο Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα,Εργασία και πολιτική: συνδικαλισμός και οργάνωση συμφερόντων στην Ελλάδα (1974-2004), Αθήνα: Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, σ. 446-462.
- Κοτρωνάκη, Λ. (2014) «Ρεπερτόρια δημοκρατίας ‘από τα κάτω’, ρεπερτόρια καταστολής στο κίνημα ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση: το παιχνίδι με τους αντικριστούς καθρέφτες», στο Σ. Ι. Σεφεριάδης (επιμ.), Η δημοκρατική λειτουργία σε καμπή: Προκλήσεις και απειλές στον πρώιμο 21ο αιώνα, Αθήνα: Νήσος.
- Κοτρωνάκη, Λ. (2015) Η θεωρία της συγκρουσιακής πολιτικής στην πράξη των κοινωνικών κινημάτων: το κίνημα ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση στην Ελλάδα, 2000-2006. Διδακτορική διατριβή: Πάντειο Πανεπιστήμιο.
►Κόμματα και κοινωνικά κινήματα
- Σεφεριάδης, Σ. Ι. (20121) Λαϊκισμός, Δημοκρατία, Αριστερά: η πρόκληση της μεθόδου, Αθήνα: Τόπος.
- Seferiades, S. (2020) 'Populism' as deceptive invocations of the popular: a political approac in Charalambous G. and Ioannou G. (eds.) Left Radicalism and Populism in Europe: Parties and Social Movements, London, Routledge
- Σεφεριάδης, Σ. Ι. (2018) «Κόμματα και κινήματα χωρίς την πολιτική; Το μοντέλο του κόμματος καρτέλ υπό το φως της εμπειρίας ΣΥΡΙΖΑ», στο Σερντεδάκις, Ν., Σ. Τομπάζος (επιμ.) Όψεις της ελληνικής κρίσης: συγκρουσιακός κύκλος διαμαρτυρίας και θεσμικές εκβάσεις, Αθήνα: Gutenberg σσ. 178-221
- Κοτρωνάκη, Λ. (2018)«Από το δρόμο στο κοινοβούλιο: οι τοπογραφίες της διαμαρτυρίας και ο ΣΥΡΙΖΑ στα χρόνια της κρίσης, 2009-2015» στο Σερτνεδάκις, Ν.,, Σ. Τομπάζος (επιμ.) Όψεις της ελληνικής κρίσης: συγκρουσιακός κύκλος διαμαρτυρίας και θεσμικές εκβάσεις, Αθήνα: Gutenberg σσ. 178-221.
- Tarrow, S (2021) Movements and Parties Critical Connections in American Political Development, Cambridge: Cambridge University Press.
- dellaPorta, D., J. Fernández, H. Kouki, L. Mosca (2017) Movement Parties Against Austerity, Cambridge: Polity Press.
- Goldstone, J. A. (2003) States, Parties, and Social Movements, Cambridge: Cambridge University Press [303.484 STA Αντ.: 1].
- Σεφεριάδης, Σ. (2002) «Σοσιαλδημοκρατικές στρατηγικές στον 20ό Αιώνα: επισημάνσεις για μια πολιτική κοινωνιολογία», στο Ηλίας Κατσούλης (επιμ.), Η «Νέα» σοσιαλδημοκρατία στην αλλαγή του αιώνα, Αθήνα: Ι. Σιδέρης, 2002, σ. 77-112.
►Κινηματικές συνέπειες, εκβασεις
- Bosi, L., M. Giugni, K. Uba (2016) The Consequences of Social Movements, Cambridge: Cambridge University Press.
- Giungi, M., D. McAdam, C. Tilly (επιμ.) (1999) How Social Movements Matter (Social Movements, Protest, and Contention), Minneapolis: University of Minnesota Press. [303.484 HOW Αντ.: 1]
►Ερευνητικές τεχνικές
- Klandermans, B., S. Staggenborg (2002) Methods of Social Movement Research, Minneapolis/London: University of Minnesota Press.
►Συλλογική δράση, κοινωνικά κινήματα παλαιότερες θεωρητικές επεξεργασίες/ ανασκοπήσεις:
- Tilly, C. (1978) From Mobilization to Revolution, Νέα Υόρκη: McGraw-Hill Publishing Company.
- Piven, F. F., R. Cloward (1979) Poor People’s Movements: Why they Succeed, How they Fail, Νέα Υόρκη: Vintage Books [322.20973 PIV Αντ.: 1]
- Diani, M., R. Eyerman (επιμ.) (1992) Studying Collective Action, Λονδίνο: Sage. [303.484072 STU Αντ.: 1].
- Rudé, G. (1995) Ideology and Popular Protest, Chapel Hill/London: The University of North Carolina Press.
- Maheu, L. (1995) (επιμ.) Social Movements and Social Classes, London: SAGE Publications. [303.484 SOC Αντ. 1].
- Forewaker, J. (1995) Theorizing Social Movements, Λονδίνο: Pluto Press.
- Scott, J. C. (1985) Weapons of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance, New Haven/London: Yale University Press. [322.4409595 SCO Αντ.: 1].
- Gurr, T. (1970) Why Men Rebel, Princeton: Princeton University Press. [303.64 GUR Αντ.: 2].
- Smelser, N. (1962) Theory of Collective behavior, Νέα Υόρκη: The Free Press.
- Αλεξανδρόπουλος, Σ. (2001) Θεωρίες για τη συλλογική δράση και τα κοινωνικά κινήματα, Τόμος Α’ κλασικές θεωρίες, Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.
- Αλεξανδρόπουλος, Σ. (1995) «Αναζητώντας Στρατηγική ή Ταυτότητα; Ζητήματα Θεωρίας των Κοινωνικών Κινημάτων», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 86, σ. 82-113.
►Εργατικό κίνημα/απεργίες, κριση (εντελώς ενδεικτικά):
- Franzosi, R. (1995) The Puzzle of Strikes: Class and State Strategies in Postwar Italy, Cambridge: Cambridge University Press.
- Haimson, L., C. Tilly (επιμ.) (1989) Strikes, Wars, and Revolutions in an International Perspective -Strike Waves in the Late Nineteenth and Early Twentieth Centuries, Cambridge: Cambridge University Press. [331.89294 STR Αντ.: 1].
- Haimson, L. G. Sapelli (επιμ.) (1992) Strikes, Social Conflict and the First World War, Μιλάνο: Fondazione Giangiacomo Fertinelli.
- Σασούν, N. (2001) Εκατό χρόνια σοσιαλισμού: η δυτικοευρωπαϊκή αριστερά στον 20ό αιώνα, Αθήνα: Καστανιώτης.[335.0094 SAS].
- Seferiades, S. (1998) Working-Class Movements (1780s-1930s): A European Macro-Historical Analytical Framework and a Greek Case-Study, 2 τόμοι, Νέα Υόρκη: Columbia University/UMI. [331.8094 ΣΕΦ]
- Seferiades, S. (2005) ‘The Coercive Impulse: Policing Labour in Interwar Greece’, Journal of Contemporary History, 40: 1, Ιανουάριος, σ. 55-78.
- Seferiades, S. (2013) Greece at a Crossroads: Roots, Dilemmas, Prospects’, Pôle Sud, No.38, 2013, σ. 5-14.
►Γεωγραφικές εστίες/Ελλάδα
- Imig, D., S. Tarrow (επιμ.) (2001) Contentious Europeans: Protest and Politics in an Emerging Polity, Langham/ Boulder/ New York/ Oxford: Rowman & Littlefield Publishers, Inc. [4094 CON Αντ.: 1]
- Escobar, A., S. E. Alvarez (επιμ.) (1992), The Making of Social Movements in Latin America: Identity, Strategy, and Democracy, Boulder/San Francisco/ Oxford: Westview Press.
- Σεφεριάδης, Σ. Ι. (2010)Ο άδηλος ρόλος των συλλογικών δράσεων στην ελληνική καθεστωτική αλλαγή (1974). Προκαταρκτικές σκέψεις για το Πολυτεχνείο», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 36, Δεκέμβριος, σ. 119-133.
- Seferiades, S. (1999) ‘Small Rural Ownership, Subsistence Agriculture and Peasant Protest in InterwarGreece: the Agrarian Question Recast’, Journal of Modern Greek Studies, τομ. 17, τχ. 2, Οκτώβριος 1999, σ. 277-323.
- Σεφεριάδης, Σ. Ι. (1998) «Διεκδικητικό κίνημα και πολιτική: Ο ελληνικός συνδικαλισμός πριν τη δικτατορία (1962-1967)», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 12, Νοέμβριος, σ. 5-34.
- «Σεφεριάδης, Σ. (1995) «Για τη συγκρότηση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα (1870-1936): μερικοί προβληματισμοί πάνω σε ένα παλιό θέμα», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 6, Νοέμβριος, σ. 9-78.
- Σεφεριάδης, Σ. (1996) «Η κρυφή γοητεία της ιδεολογίας: αντι-θεωρητισμός και εκλεκτικισμός στη μελέτη του εργατικού κινήματος», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 8, Νοέμβριος, σ. 191-217.
- Seferiades, S. (1999) ‘Unemployment, Informalization, and Trade-Union Decline in Greece: Questioning Analytical and Prescriptive Orthodoxies’, Southern European Society and Politics, τομ.4, τχ. 3, 1999,σ.60-89.
►Νέα κοινωνικά κινήματα
- Kriesi, H. (1998) «Νέα Κοινωνικά Κινήματα στη Δυτική Ευρώπη», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 11, σ. 5-23.
Η μελέτη της συγκρουσιακής πολιτικής στο πλαίσιο της συγκριτικής πολιτικής και η έννοια του κοινωνικού κινήματος. Ορισμοί, αναλυτικός προσδιορισμός του αντικειμένου και παρουσίαση των βασικών αναλυτικών παραδόσεων στη μελέτη του: Μαρξ, Λένιν, Γκράμσι -συλλογική συμπεριφορά, ορθολογιστική επιλογή, πολιτισμικές προσεγγίσεις.
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο: Βασικές έννοιες, ορισμοί και
- Έκτακτο χιουμοριστικό ένθετο: Οι δυο όψεις της πολιτικής (θεσμική και συγκρουσιακή) από την Πολιτική Επιστήμη Ι...
- Το ppt της συζήτησης
Συναφή online κείμενα του διδάσκοντος με εκτενείς επιπλέον βιβλιογραφικές αναφορές:
Με αφορμή την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη 1973, το Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών διοργάνωσε Διαδικτυακή Στρογγυλή Τράπεζα τη Δευτέρα 15 Νοεμβρίου 2021 με θέμα : Κοινωνικά κινήματα και πολιτική εξέγερση Πολυτεχνείο 1973. Δείτε το βίντεο της εκδήλωσης εδώ.
Πότε και πώς έγινε δυνατό να συνδυαστούν οι στρατηγικοί, οργανωτικοί, και αξιακοί πόροι που οδήγησαν στη μετάβαση από την απλή διαμαρτυρία στο κοινωνικό κίνημα; Ποιες ανακατατάξεις στην οργάνωση της κοινωνίας και του κράτους την επέτρεψαν; Τι είναι και πώς αναδύθηκε το σύγχρονο παραδειγματικό ρεπερτόριο συλλογικής δράσης και πώς αντιδιαστέλλεται με το παραδοσιακό; Η σημασία της μελέτης εργατικού κινήματος. Εννοιολογική ανασύσταση του όρου και μακροσκοπική αποτίμηση της εμπειρίας μέχρι το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δομική παράγοντες και η καθοριστική σημασία των περιεχομένων πολιτικής.
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο: Η ιστορικότητα των κοινωνικών κινημάτων (όπου και αναφορές στη βασική βιβλιογραφία)
- Το ppt της συζήτησης
Εμβόλιμη συζήτηση περί του προβλήματος της αιτιότητας στην πολιτική ανάλυση. Με ποιους τρόπους προσεγγίζεται και πώς πιστοποιείται; Στην προέκταση αυτού του προβληματισμού γίνεται επίσης αναφορά στις διαφορετικές κοινωνικο-επιστημονικές οντολογίες που εμφανίζονται στις κοινωνικές επιστήμες: δομισμός, ορθολογική επιλογή, πολιτισμικές προσεγγίσεις και η σχεσιακή πρόκληση.
Από την ενότητα αυτή και για τις τρεις επόμενες, το σεμινάριο εστιάζεται στην εκ του σύνεγγυς διερεύνηση των παραγόντων που εξηγούν την ανάδυση και δράση των κοινωνικών κινημάτων. Η βιβλιογραφία επισημαίνει την επίδραση πόρων που είναι εξωγενείς (περιβαλλοντικοί/πολιτικές ευκαιρίες)- Ενότητα 4, και την επενέργεια της 'κινητοποίησης πόρων' που είναι ενδογενείς (μορφές δράσης/ρεπερτόρια -Ενότητα 5, αξιακές πλαισιώσεις/διαχείρηση συμβόλων -Ενότητα 6, και οργανώσεις -Ενότητα 7). Συνδυαστικά με την επίδραση της δομής των πολιτικών ευκαιριών, στη σημερινή συζήτηση τίθενται και εξετάζονται ερωτήματα όπως: Ποιες είναι οι διαστάσεις της έννοιας 'πολιτικής ευκαιρία'; Συνδυαστικά, πώς επιδρά η κρατική καταστολή και ποιο το περιεχόμενοτ της έννοιας πολιτικές απειλές'; Είναι σωστό παράγοντες όπως η διεύρυνση της πολιτικής συμμετοχής, των κρίσεων και διασπάσεων στο εσωτερικό των ελίτ, και της εμφάνισης κινηματικών συμμάχων με οργανωτικούς πόρους να θεωρούνται αφ' εαυτού τους επαρκείς; Ποιος ο ρόλος της 'απόδοσης ευκαιριών' και της εν γένει πολιτικής διαμεσολάβησης;
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο: Περιβάλλον, δομή πολιτικών ευκαιριών, διαμεσολαβήσεις (όπου και βιβλιογραφία)
- Το ppt της συζήτησης
Δείτε επίσης
Διεκδικητικές μορφές των κοινωνικών κινημάτων: βία, παρεμπόδιση, σύμβαση. Ποια τα χαρακτηριστικά της κάθε μιας μορφής, τι εξηγεί την εμφάνισή τους και που οφείλεται η μετάβαση από τη μια στην άλλη μορφή;
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο: Διεκδικητικά ρεπερτόρια, μορφές συλλογικής δράσης (όπου και βιβλιογραφία)
- Το ppt της συζήτησης
Επίσης
- Σεφεριάδης, Σ.Ι. (2019) «Χώρος, αιτήματα, ρεπερτόρια…και ο μείζων ρόλος της πολιτικής» στο Φρειδερίκος Ένγκελς, Αύγουστος Μπλανκί, Μαρκ Τρογκότ, Καρλ Ντάγκλας, Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης, Θάνος Ανδρίτσος, Χώρος και εξέγερση: Ιστορικές και πολιτικές αναγνώσεις της κοινωνικής σύγκρουσης στον αστεακό χώρο, Θεσσαλονίκη: Ψηφίδες, σσ.163-183.
- ‘Seferiades, S., H. Johnston (2012) The Dynamics of Violent Protest: Emotions, Repression and Disruptive Deficit’, Εισαγωγή στο S. Seferiades, H. Johnston (επιμ.) Violent Protest, Contentious Politics, and the Neoliberal State, Farnham, Surrey/Burlington, VT: Ashgate, 2012, σ. 3-18.
Η σημασία της αξιακών αναφορών και της γενικότερης διαδικασίας της διαχείρισης συμβόλων) ως πόρος για την ανάπτυξη κοινωνικών κινημάτων. Συλλογικές ταυτότητες και μετεξέλιξή τους υπό την επήρεια κύκλων διαμαρτυρίας.
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο: Συμβολικοί πόροι, αξιακές πλαισιώσεις (όπου και εκτενείς βιβλιογραφικές παραπομπές)
- Το ppt της συζήτησης
- Το ppt περί λαϊκισμού
«Σοσιαλδημοκρατικός» δρόμος, «αναρχικός» δρόμος και όρια. Η τυραννίες της γραφειοκρατικοποίησης και της πλήρους αποκέντρωσης. Οι σύγχρονη πρόκληση των δικτύων: υπέρβαση ή old wine in new bottles?
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο: Οργανώσεις
Δείτε επίσης
Αναζητείστε επίσης πλευρές συναφείς προς τη συζήτηση περί οργανωτικών προτύπων στο
Τα κοινωνικά κινήματα σε δράση. Τι είναι ο «συγκρουσιακός κύκλος», πώς προκαλείται, πώς επιδρά στους πολιτικούς θεσμούς, και πώς μπαίνει σε ύφεση; Είναι η έκβαση αυτή αναπόδραστη; Ποιος ο ρόλος της πολιτικής στρατηγικής;
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο: Κινηματική διάχυση, συγκρουσιακοί κύκλοι
Επίσης:
Παρεμφερής εκδοχή είναι το:
Ποιες είναι και πού οφείλονται οι διαφορές των αποτελεσμάτων των κινημάτων; Πότε και πώς επιτυγχάνουν, γιατί και αποτυγχάνουν; Ποιο είναι το καταλληλότερο χρονικό μέτρο αποτίμησης των επιδράσεών τους, και τι μας λέει αυτό για τη συνολική αποτίμηση των φαινομένων της συγκρουσιακής πολιτικής;
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο: Κινηματικές εκβάσεις
- Την online εισαγωγή από το Bosi, L., M. Giugni, K. Uba (2016) The Consequences of Social Movements, Cambridge: Cambridge University Press
- Το ppt της συζήτησης
Ποιο τοπίο διαμορφώνει η κρίση (σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης) στις διεκδικητικές πρακτικές των ανθρώπων; Η γενικευμένη «υποχώρηση της εντοπιότητας» αποτελεί κινηματική απειλή ή ευκαιρία; Τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει «διεθνισμός» σήμερα, και τι διαφορετικές σημασίες προσλαμβάνει ανάλογα με την ταυτότητα των διεκδικητών;
Μελετήστε:
- Φυλλάδιο 9: Ο 21ος αιώνας...
Επίσης:
- Seferiades, S. (2013) Greece at a Crossroads: Roots, Dilemmas, Prospects’, Pôle Sud, No.38, 2013, σ. 5-14.
- Bennett, L. W., Segerberg, A. (2012) ‘The Logic f Connective action: Digital media and the personalization of contentious politics’, Information, Communication & Society, Vol. 15, No. 5, June 2012, pp. 739 –768.
- Σεφεριάδης, Σ. (2007) «Διεθνισμός: εννοιολογήσεις για το σύγχρονο συνδικαλισμό» στο Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα,Εργασία και πολιτική: συνδικαλισμός και οργάνωση συμφερόντων στην Ελλάδα (1974-2004), Αθήνα: Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, σ. 446-462.
- Βλ. και ppt της συζήτησης στην Ενότητα 9.
Η πολιτική διαμεσολάβηση εύλογα αναγνωρίζεται ως κρίσιμος αιτιώδης μηχανισμός για την επεξήγηση της ανάδυσης και της πορείας των κινημάτων. Όμως το ακριβές της περιεχόμενο σπάνια διερευνάται. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το ερευνητικό κενό και πώς βοηθά η θεωρία των κομμάτων και η πρόσφατη συζήτηση για την -άκρως προβληματική- έννοια του προς την κατεύθυνση αυτή;
- Σεφεριάδης, Σ. Ι. (20121) Λαϊκισμός, Δημοκρατία, Αριστερά: η πρόκληση της μεθόδου, Αθήνα: Τόπος.
- Σεφεριάδης, Σ. Ι. (2018) «Κόμματα και κινήματα χωρίς την πολιτική; Το μοντέλο του κόμματος καρτέλ υπό το φως της εμπειρίας ΣΥΡΙΖΑ», στο Σερντεδάκις, Ν., Σ. Τομπάζος (επιμ.) Όψεις της ελληνικής κρίσης: συγκρουσιακός κύκλος διαμαρτυρίας και θεσμικές εκβάσεις, Αθήνα: Gutenberg σσ. 178-221
- Seferiades, S. (2020) 'Populism' as deceptive invocations of the popular: a political approac in Charalambous G. and Ioannou G. (eds.) Left Radicalism and Populism in Europe: Parties and Social Movements, London, Routledge, 223-256.
- Το ppt της συζήτησης
Θεωρητικός προβληματισμός για το ρόλο των κοινωνικών δικτύων στην ανάδυση κινηματικών υποκειμένων και δράσεων και αντιδιαστολή με άλλες ‒μη κινηματικές‒ μορφές συντονισμού.
Παρουσίαση των βασικών σταθμών στην ανάπτυξη των δράσεών του, κομβικά συμβάντα, διαδικασίες διάχυσης, επιρροή στα εθνικά ρεπερτόρια δράσης, προοπτικές.
Μελετήστε:
