Ἱστορικὴ καὶ διαλεκτικὴ συγκρότηση τῶν ἐννοιῶν (11Μ315)

Ὁ Κώστας Ἀξελὸς (1924-2010), ἀφοῦ συμμετεῖχε στὴν ἀρχὴ τοῦ Ἐμφυλίου ἀπὸ τὴν μεριὰ τῶν κομμουνιστῶν, μεταβαίνει στὸ Παρίσι γιὰ σπουδές. Ἐκεῖ συνεργάζεται μὲ ἀντιπροσώπους τοῦ κριτικοῦ μαρξισμοῦ στὸ πλαίσιο τοῦ περιοδικοῦ «Arguments», τοῦ ὁποίου ἐκλέγεται ἀρχισυντάκτης, καὶ τῆς ὀμώνυμης σειρᾶς φιλοσοφίας ποὺ διευθύνει στὴν συνέχεια. Ὁ Ἀξελὸς ἀναπτύσσει μιὰ πρωτότυπη φιλοσοφία ἡ ὁποία στηρίζεται τόσο στὸν Marx ὅσο καὶ στὸν Heidegger, ἐπανερμηνεύοντας σὲ σύγχρονο πλαίσιο ἔννοιες δανεισμένες κυρίως ἀπὸ τὸν Ἡράκλειτο. Ἡ σκέψη ἀναμετριέται μὲ τὸν Κόσμο, ποὺ δὲν ἀνάγεται στὸ σύνολο τῶν ἐγκόσμιων ὄντων («κόσμος» μὲ πεζό), ἀναπαράγοντας στὴν περιπλάνησή της τὴν ἴδια τὴν «πλάνη»  τῆς πραγματικότητας ὡς συνόλου («πλανητικὴ σκέψη»), καθὼς αὐτὸ τὸ σύνολο δὲν ἀνάγεται σὲ μία ἑνότητα καὶ παραμένει πάντα ἀποσπασματικό. Ἡ ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας (κυρίως τῆς Εὐρωπαϊκῆς) διαιρεῖται σὲ περιόδους ποὺ διέπονται ἀπὸ τὴν Φύση (Ἀρχαιότητα), ἀπὸ τὸν Θεὸ (Μεσαίωνας), ἀπὸ τὸν Ἄνθρωπο ὡς ἰδέα (Ἀναγέννηση, Νεωτερικότητα) καί, τέλος ἀπὸ μιὰ διακριτὴ (σύμφωνα μὲ τὰ ὄψιμα πάντως κείμενα τοῦ Ἀξελοῦ) σύγχρονη περίοδο, αὐτὴν τῆς Τεχνικῆς. Αὐτὴ ἡ διαδοχὴ ἀντιστοιχεῖ σὲ μιὰ διαδοχὴ τῶν κοινωνικῶν δομῶν ἀνὰ τὴν ἱστορία ποὺ ἐνδιαφέρει τὸν κοινωνικὸ ἐπιστήμονα, ὅπως ἔχει διαπιστωθεῖ ἀπὸ τὸν Stuart Elden σχετικὰ μὲ τὴν «παγκοσμιοποίηση». Φιλοδοξία τοῦ διδάσκοντος εἶναι νὰ διευρύνει αὐτὴ τὴν σύνδεση τῆς φιλοσοφίας τοῦ Ἀξελοῦ μὲ τὸ παρὸν δίνοντας ἔμφαση στὴν μαρξιστικὴ συνιστώσα τῆς σκέψης του, ποὺ προσφέρεται προφανῶς περισσότερο γιὰ ἕναν τέτοιο συσχετισμό.

Μαθήματα 

1. "Ὁ τρελὸς τοῦ σοσιαλισμοῦ"

2. "Ὅλα παίζονται"

3. "Διαλεκτικὴ λογικὴ"

4. "Ἀπόλυτη ἐπίγνωση"

5. "Ποιητικὴ σκέψη"

6. "Παιχνίδι τοῦ κόσμου"

7. "Βιοτικὸ ὕφος"

8. "Ριζικὴ κοινωνικοποίηση": πολιτικὴ τοῦ Ἀξελοῦ

Παρουσιάσεις ἐργασιῶν

Στόχοι: Νὰ ἀποκτηθεῖ ἔποψη τοῦ πεδίου τῆς μεταπολεμικῆς μαρξιστικῆς καὶ χαϊντεγγεριανῆς φιλοσοφίας στὴν Γαλλία καὶ παράλληλα νὰ ἀποκτήσει ὁ φοιτητὴς τὴν ἱκανότητα νὰ ἀνασυγκροτεῖ ὀρθολογικὰ τὶς ἰδιαίτερες ἔννοιες ἑνὸς στοχαστῆ.

Ἀξιολόγηση: μιὰ ἐργασία ποὺ θὰ παρουσιαστεῖ πρῶτα στὸ σεμινάριο καὶ ὕστερα θὰ κατατεθεῖ.

Βιβλιογραφία:

Ἔργα Ἀξελοῦ

Φιλοσοφικὰ δοκίμια, Παπαζήσης, Ἀθήνα 1952

«Ὁ ἐμφύλιος πόλεμος τῆς Ἑλλάδας», 1953, ἑλλ. μτφ. Ἐποπτεία 23, 1978.

«Ἡ μοίρα τῆς σύγχρονης Ἑλλάδας», 1954, ἑλλ. μτφ., Ἐποπτεία 23, 1978 καὶ Νεφέλη, Ἀθήνα 2010.

Ὁ Μὰρξ στοχαστὴς τῆς τεχνικῆς, 1961, ἑλλ. μτφ., Καστανιώτης, Ἀθήνα 2000.

Ὁ Ἡράκλειτος καὶ ἡ φιλοσοφία, 1962, ἑλλ. μτφ., Ἑξάντας, Ἀθήνα 1976.

Πρὸς τὴν πλανητικὴ σκέψη, 1964, ἑλλ. μτφ., Ἑστία 1965.

Einführung in ein künftiges Denken, Niemeyer, Tübbingen 1966.

Τὸ παιχνίδι τοῦ κόσμου, 1969, ἑλλ. μτφ., Ἑστία, Ἀθήνα 2018.

Arguments pour une recherche, Minuit, Παρίσι 1969.

Γιὰ μιὰ προβληματικὴ ἠθική, 1972, Ἑστία, Ἀθήνα 1974.

Συζητήσεις, 1973, ἑλλ. μτφ., Νεφέλη, Ἀθήνα 1986.

Ὁρίζοντες τοῦ κόσμου, 1974, Δωδώνη, Ἀθήνα 1978.

Contribution à la logique, Minuit, Παρίσι 1977 (μτφ. α΄ κεφ. Ἐποπτεία 23, 1978).

Problèmes de l’enjeu, Minuit, Παρίσι 1979.

Ἀνοιχτὴ συστηματική, 1984, Ἑστία, Ἀθήνα 1989.

Μεταμορφώσεις, 1991, ἑλλ. μτφ., Ἑστία 1998.

Γιατί σκεφτόμαστε; Τί νὰ πράξουμε;, Νεφέλη, Ἀθήνα 1993.

Γράμματα σ’ ἕναν νέο στοχαστή, 1996, ἑλλ. μτφ., Ἑξάντας, Ἀθήνα 1997.

Ἀπὸ τὸ ἐργαστήρι τῆς σκέψης, Ἑστία, Ἀθήνα 1997.  

Αὐτοβιογραφικὲς σημειώσεις, 1997, ἑλλ. μτφ., Νεφέλη, Ἀθήνα 1998.

Αὐτὴ ἡ διερώτηση, 2001, ἑλλ. μτφ., Ἑστία, Ἀθήνα 2003.

Ἡ ἐποχὴ καὶ τὸ ὕπατο διακύβευμα, Νεφέλη, Ἀθήνα 2002.

Αἰνιγματικὲς ἀπαντήσεις, 2005, ἑλλ. μτφ., Ἑστία, Ἀθήνα 2005.

K.A.-St. Elden, «Mondialisation without the world?», Radical Philosophy 130, 2005.

Αὐτὸ ποὺ ἐπέρχεται, 2009, ἑλλ. μτφ., Ἑστία 2011.

K.A.-Χρ. Μέμος, «Γιὰ τὸν Μὰρξ καὶ τὸν μαρξισμό», 2009, ἑλλ. μτφ. Ἐνθέματα Αὐγῆς, 21-2-2010.

Σὲ ἀναζήτηση τοῦ ἀ-διανόητου, 2012, ἑλλ. μτφ., Ἑστία, Ἀθήνα 2016.

Δευτερεύουσα βιβλιογραφία θὰ δοθεῖ στὸ μάθημα.