Συγκρουσιακή Πολιτική, Συλλογική Δράση, Κοινωνικά Κινήματα (11M025)

Οι στόχοι των μαθήσεων επιμερίζονται σε δυο επίπεδα -ένα θεωρητικό και ένα εμπειρικό/ερευνητικό (στο οποίο τα μέλη του σεμιναρίου έχουν άμεση και καθοριστική συμβολή)- που όμως αλληλοπροϋποτίθενται και αλληλοτροφοδοτούνται.

Ο θεωρητικός προβληματισμός εστιάζεται, εν πρώτοις, στη διερεύνηση της κινηματικής αιτιότητας: Γιατί και πότε οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις ρουτίνες της καθημερινής ζωής για να εμπλακούν στις αβεβαιότητες της συλλογικής δράσης; Αν θεωρήσουμε πως η υλική στέρηση και η δυναμική προώθησης συλλογικών συμφερόντων αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την εκδήλωση συλλογικής δράσης, αρκούν οι παράγοντες αυτοί και για την εμφάνιση κοινωνικών κινημάτων; Υπάρχουν άλλες αναγκαίες συνθήκες, υφίστανται κάποιες που είναι ικανές, και ποιες;

Συνδυαστικά με τα κινηματικά Γιατί, όμως, διερευνώνται συστηματικά και τα αντίστοιχα Πώς: οι μηχανισμοί μέσω των οποίων οι κινηματικές προδιαθέσεις μετασχηματίζονται σε κινηματικές πραγματικότητες.

Σε πρώτο χρόνο ο προβληματισμός συγκροτείται στη βάση τεσσάρων αξόνων:

• πολιτικές ευκαιρίες: συστηματικές όψεις της πολιτικοθεσμικής συγκυρίας που διευκολύνουν (ή δυσχεραίνουν) την ανάδυση κινημάτων (π.χ. καταστολή, ανοχή, επικουρία)
• ρεπερτόρια και μορφές συλλογικής δράσης που τα κινήματα υιοθετούν (βία, συγκρουσιακή παρεμπόδιση, σύμβαση)
• αξιακές πλαισιώσεις (πολιτικός λόγος, συμβολικές αναπαραστάσεις, επικοινωνιακές τακτικές) που αναδεικνύουν διεκδικητικές συλλογικές ταυτότητες.
• οργανωτικές δομές και τα αντίστοιχα διλήμματα που οι διεκδικητές αντιμετωπίζουν προκειμένου οι δράσεις τους να είναι τελεσφορείς.

Πρέπει όμως να τονιστεί πως, αξιοποιώντας τις πλέον προωθημένες ‒δυναμικές‒ θεωρητικές επεξεργασίες (βλ., ειδικά McAdam, Tarrow, Tilly 2001), η προσπάθειά μας θα επιδιώξει ευρύτερες συνθέσεις πέρα από την απλή απεικόνιση ανιστορικών αντιστοιχίσεων: κάθε κινηματική εμπειρία (ως πυκνή πραγματικότητα) είναι μοναδική στο χώρο και το χρόνο· οι συστηματικότητες που επισημαίνονται αφορούν αιτιώδεις μηχανισμούς με επενέργειες που, παρότι κοινές, επιφέρουν διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με τη ιστορική -κοινωνική, πολιτική, πολιτισμική- συγκυρία. Γίνεται έτσι σαφές πως προϋπόθεση της θεωρητικής γονιμότητας είναι η επαρκής ιστορική γείωση.

Εργασίες-Παρουσιάσεις

Οι ερευνητικές δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο του σεμιναρίου υλοποιούν ‒αλλά και εμπλουτίζουν‒ το θεωρητικό προβληματισμό. Οι φοιτητές/-ριες παρακολουθούν, εμπεδώνουν και αξιολογούν τη θεωρητική βιβλιογραφία μέσα από το πρίσμα που τους παρέχει η συστηματική διερεύνηση ενός συγκρουσιακού-κινηματικού επεισοδίου (ή φαινομένου) το οποίο επιλέγουν με τη σύμφωνη γνώμη του διδάσκοντα στα αρχικά στάδια του σεμιναρίου. Καταθέτουν στη συνέχεια ολοκληρωμένες ερευνητικές προτάσεις σε κείμενο 1.500-2.000 λέξεων, στις οποίες επισημαίνονται οι ‒κατά προτίμηση πρωτογενείς‒ πηγές της συναφούς πραγματολογίας ή ιστοριογραφίας αλλά και η θεωρητική σημασία των προσδοκώμενων ευρημάτων. ►Οι προτάσεις κατατίθενται ηλεκτρονικά στη διεύθυνση ssefer@panteion.gr αμέσως μετά τη χριστουγεννιάτικη ανάπαυλα. Oι φοιτητές/-τριες παρουσιάζουν στη συνέχεια τον προβληματισμό των προτάσεών τους στο σεμινάριο, σε ειδικές συναντήσεις που προγραμματίζονται εντός του Ιανουαρίου. Οι παρουσιάσεις (των 10-15’) περιλαμβάνουν ανάδειξη της σημασίας του ερευνώμενου θέματος, επισήμανση της θεωρητικής περιοχής ή περιοχών άμεσης (ή εγγύτερης) συνάφειας προς το προτεινόμενο θέμα (π.χ., θεσμική και πολιτική συγκυρία, διεκδικητικό ρεπερτόριο, οργανωτικές δομές, συλλογικές ταυτότητες, πολιτικός συμβολισμός, κτλ.) και υπόδειξη των πηγών της εξεταζόμενης πραγματολογίας.

Οι θεματικές των εργασιών είναι απεριόριστες (τόσο ως προς την ταυτότητα των διερευνώμενων κινηματικών υποκειμένων όσο και ως προς τον γεωγραφικό και ιστορικό ορίζοντα της δράσης τους), όμως γίνεται προσπάθεια ώστε οι προκρινόμενοι τίτλοι να είναι ‒στο μέτρο του δυνατού‒ συμπληρωματικοί, ώστε να υποβοηθείται και η συγκριτική επικύρωση των πορισμάτων. Στο πλαίσιο αυτό ευπρόσδεκτες είναι εργασίες με ελληνική πραγματολογία (αλλά στέρεα συγκριτική θεωρητική συγκρότηση), αφού, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, η ελληνική εμπειρία παραμένει εν πολλοίς αδιερεύνητη από μια σκοπιά συγκρουσιακής πολιτικής. (Τονίζεται όμως πως μια ελληνική ερευνητική εστία δεν είναι κατά κανέναν τρόπο απαραίτητη.) Ενθαρρύνεται επίσης η προσπάθεια χρήσης εννοιών της συγκρουσιακής πολιτικής για τη διερεύνηση της ιστορικής εμπειρίας του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος.

Οι παρακάτω προτεινόμενες θεματικές είναι απλώς κατευθυντήριες και ενδεικτικές, και επιδέχονται ευρύ φάσμα εξειδικεύσεων και μετατροπών:

• Διεκδικητικές δράσεις και κοινωνικές διεκδικήσεις στην Ελλάδα της κρίσης
• Κόμματα και κινήματα: η εμπειρία της νότιας Ευρώπης (2008-2016)
• Πολιτική διαμεσολάβηση και στρατηγική
• Στα άκρα του πολιτικού φάσματος: εξωκοινοβουλευτικές ομάδες και κοινωνικά δίκτυα
• Λαϊκισμός: τι είδους έννοια;
• Διεθνικές δράσεις σε μετεξέλιξη: οργανωτικά πρότυπα και διεκδικητικός λόγος κατά τον πρώιμο 21^ο αιώνα
• Συγκρουσιακοί κύκλοι και ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα: οργανώσεις και πολιτικός λόγος στο μεσοπόλεμο
• Πολιτική βία: πότε εντείνεται και τι αποτελέσματα φέρνει;

Οι συναντήσεις του σεμιναρίου ξεκινούν τη Δευτέρα 9 Οκτωβρίου και ολοκληρώνονται περί τα τέλη Ιανουαρίου 2024.

Τα μέλη του σεμιναρίου ενθαρρύνονται επίσης να παρακολουθούν τα σεμινάρια του Εργαστηρίου Συγκρουσιακής Πολιτικής, που διερευνά προβλήματα θεωρίας και έρευνας συλλογικών δράσεων και κοινωνικών κινημάτων. Το πρόγραμμα των εισηγήσεων έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου, όπου μπορείτε επίσης να βρείτε κείμενα καθώς και πλούσιο υλικό από τις πολυετείς δραστηριότητες του Εργαστηρίου. Στις τελευταίες συγκαταλέγεται διεθνές συνέδριο με θέμα Η «Μεγάλη Ύφεση» ως κομβική στιγμή: οικονομία, πολιτική, κοινωνική διεκδίκηση που θα διεξαχθεί μεταξύ 20 και 22 Δεκεμβρίου 2023.