Παρουσίαση/Προβολή

(520209) -  Σοφία Βιδάλη

Περιγραφή Μαθήματος

Το μάθημα αυτό πραγματεύεται τους όρους και τις διαδικασίες δημιουργίας κανόνων, ελέγχου του πληθυσμού από το κράτος και προσαρμογής της συμπεριφοράς των πληθυσμών στους κανόνες του κράτους.

Στην πρώτη ενότητα  εξετάζεται η έννοια, οι ποικίλες ερμηνείες, η σχετικότητα και η θεωρία της αποκλίνουσας συμπεριφοράς, σε συνάρτηση με την κοινωνική συγκυρία και αναλύεται η σχέση της με το έγκλημα ως νομικό και κοινωνικό γεγονός.

Στη δεύτερη ενότητα εξετάζονται η θεωρία, οι διαδικασίες, οι πολιτικές και τα προγράμματα ελέγχου  των ανεπιθύμητων τάξεων και ειδικότερα του κοινωνικού ελέγχου του εγκλήματος, στο πλαίσιο της συγκρότησης και εξέλιξης του καπιταλιστικού κράτους μέσω του καταναγκασμού και του ποινικού συστήματος.

Παρουσιάζονται τέλος βασικά στοιχεία για τον ποινικό νόμο και την ποινική δίκη στην Ελλάδα.

Ειδικότερα, εξετάζεται η έννοια, και το φαινόμενο του κράτους, οι λειτουργίες του και αναλύονται η έννοιας της νομιμότητας της νομιμοποίησης και οι βασικές αρχές του κράτους Δικαίου και η έννοια των δικαιωμάτων. Εξετάζονται επίσης θεμελιώδεις έννοιες όπως αυτή του κανόνα, του νόμου, της απόκλισης και του εγκλήματος και αναλύεται διεξοδικότερα η σχέση αποκλίνουσας συμπεριφοράς, εγκλήματος, νόμου και κοινωνίας με άξονα την έννοια της επικινδυνότητας και τις διαδικασίες εγκληματοποίησης. . 

Επίσης αναλύεται η θεωρία και έννοια του άτυπου και τυπικού κοινωνικού ελέγχου η εξέλιξή και οι μετασχηματισμοί του σε συνάρτηση με το λεγόμενο κοινωνικό  ζήτημα- τη θέση των κατωτέρων στρωμάτων στην κοινωνία, την εγκληματοποίηση των κοινωνικών προβλημάτων, τις λειτουργίες του ποινικοκατασταλτικού συστήματος και των θεσμών του  και τον κοινωνικό μετασχηματισμό.

Εξετάζονται σύστηματικά και σε συνάρτηση με την ιστορική συγκυρία  ειδικότερα ζητήματα, που αφορούν τους όρους δημιουργίας τυπικού κανόνα και τις διαδικασίες εγκληματοποίησης σε συνάρτηση με την επιλεκτικότητα του ποινικοκατασταλτικού συστήματος, τη σχετικότητα και τα εύπλαστα όρια εφαμρογής του νόμου, τους εξω-νομικούς παράγοντες εγκληματοποίησης, ενώ δίνεται έμφαση στα φαινόμενα των ηθικών πανικών για τη διάθλαση της παρεκτροπής. Συζητείται ο κοινωνικός έλεγχος στην Ελλάδα κατά τον 20ο αιώνα, με ειδική αναφορά σε ιστορικά παραδείγματα που αφορούν την εγκληματοποίηση των ψυχότροπων ουσιών, των πολιτικών φρονημάτων, των νεανικών υποπολιτισμών, τους όρους εξευγενισμού του κέντρου της Αθήνας που όλα συγκλίνουν στην κατανόηση των ποικίλων όψεων του κοινωνικού ελέγχου.

Εν συντομία συζητούνται ιδίως οι ακόλουθες κατηγορίες ζητημάτων: 

α) Η προβληματική του δικαίου ως πλέγματος κανόνων που ισχύουν (θετικό δίκαιο) και εφαρμόζονται, με βασικό ερώτημα «πως δημιουργούνται οι κανόνες και οι νόμοι»; εξετάζονται οι έννοιες του κανόνα,  του έννομου αγαθού, η σχέση δικαίου και νόμου, οι πηγές του δικαίου.

β)  Η έννοια του κανόνα και του κανόνα συμπεριφοράς και η ειδικότερη δικαιο-πολιτική λειτουργία των τυπικών και άτυπων κανόνων, σε σχέση με την κοινωνική προσαρμογή και συναίνεση ανομοιογενών πολιτισμικά και κοινωνικά πληθυσμών σε ένα πολιτικό σύστημα και στους θεσμούς του (κοινωνικός έλεγχος), με βασικό ερώτημα «πως επιτυγχάνεται η κοινωνική ενσωμάτωση;». 

γ) Η έννοιες της αποκλίνουσας συμπεριφοράς,  της αντικανόνικότητας, της εγκληματοποίησης,  η σχέση αποκλίνουσας συμπεριφοράς και αντικανονικότητας, η σχετικότητα της νομιμότητας και η επιλεκτική λειτουργία του ποινικοκατασταλτκού συστήματος, η ποινική καταστολή και οι καταχρήσεις της σε συσχέτιση με την ιστορική συγκυρία.

δ) Η  έννοια και η θεωρία για τον κοινωνικό έλεγχο και ο ρόλος της κοινωνικής δομής και των κατωτέρων κοινωνικών στρωμάτων στο κοινωνικό σύστημα (το κοινωνικό ζήτημα ), η τάση εγκληματοποίησης των κοινωνικών προβλημάτων σε συνάρτηση με την εξέλιξη των διαφόρων τύπων κοινωνικού ελέγχου.

ε) Οι διαδικασίες και οι νομικοί και εξωνομικοί παράγοντες εγκληματοποίησης (εύπλαστα όρια του νόμου, διάθλαση της παρεκτροπής, περιθωριοποίηση και κοινωνικοί μετασχηματισμοί, οργνανωσιακή νοοτροπία) σε συνάρτηση με τις διαδικασίες νομοθέτησης και τη σχετικότητα της ισχύος των νόμων, αποτελεί αντικείμενο ανάλυσης της υποενότητας αυτής. 

στ) Βασικά στοιχεία για το ποινικό δικαιο και την ποινική δίκη στην Ελλάδα, τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς, τις θεμελιώδεις αρχές και τις λειτουργίες τους  από την πρωτη δημιουργία κωδίκων στο ελληνικό κράτος μέχρι σήμερα. 

Με την ολοκλήρωση της ύλης επιδιώκεται οι φοιτητές να έχουν κατανοήσει την έννοια και κυρίως το ρόλο του κράτους, του κανόνα και του τυπικού κοινωινκού ελέγχου στην κοινωνική προσαρμογή, στην υπαγωγή στο κράτος  κανόνα, των μέσων κοινωνικής κατασκευής του νόμου αλλά και της παραβίασής του και  κατανοήσουν την έννοια και πολυδιάστατη πραγματικότητα του ποινικού φαινομένου.

 

Βασικό σύγγραμμα 

Βιδάλη, Σ., Κουλούρης, Ν., 2024 (2η έκδοση). Αποκλίνουσα συμπεριφορά και ποινικό φαινόμενο. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.

Εναλλακτικά

Καλτσώνης, 2014, Δίκαιο και Κοινωνία στον 21^ο αιώνα. Δίκαιο Οικονομική κρίση και Δημοκρατία. Αθήνα:Τόπος.

 

Φάκελος μαθήματος

Συπληρωματική βιβλιογραφία εμβάθυνσης

Ακριβοπούλου, Χ, Ανθόπουλος Χ.,.2015,  Εισαγωγή στο Δίκαιο και στους Συνταγματικούς Θεσμούς, kallipos, Εισαγωγή στο Δίκαιο και στην επιστήμη του δικαίου,19-24,36-38,46-60. .https://repository.kallipos.gr/bitstream/11419/5989/5/00_master_document_anthopoulos_1_final-ΚΟΥ.pdf

Βιδάλη, Σ., 2007, Έλεγχος του Εγκλήματος και  Δημόσια Αστυνομία. Τομές και συνέχειες στην αντεγκληματική Πολιτική. Αθήνα- Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλας. Τομος Α, Β. 

Γασπαρινάρου, Μ. 2020. Επικινδυνότητα. Η διαδρομή μιας επικίνδυνης κατασκευής.Αθήνα: Τόπος- Motibo.

Γασπαρινάτου, Μ., «Από την επικινδυνότητα στην αναλογιστική πρόγνωση κινδύνου: οι προκλήσεις και τα αδιέξοδα της θετικιστικής σκέψης». Στο  Αρτινοπούλου, Β., Βιδάλη, Σ., Γεωργούλας, Σ., Θεμελή, Ό., Κουλούρης, Ν. Κ., Παπανικολάου, Γ. (επιμ.) (2018). Εξουσίες, επιστημονική ουδετερότητα και εγκληματολογικός λόγος. 50 χρόνια Howard Becker "Whose side are we on?" Συμβολές στο πρώτο συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου. Αθήνα 24-27 Μαΐου 2016. Αθήνα: ΕΕΜΕΚΕ. σελ ...211 http://www.eemeke.org/441409592

Καλτσώνης, 2014, Δίκαιο και Κοινωνία στον 21ο αιώνα. Δίκαιο  Οικονομική κρίση και  Δημοκρατία. Αθήνα:Τόπος.

Καρύδης, Β., Χουλιάρας, Αθ., 2015, Ηθικοί Πανικοί, εξουσία Δικαιώματα, Θεσσαλονίκη: Σακκουλα.

Κουλούρης, Ν., 2018, «Διασπορά του ποινικού ελέγχου και κοινωνικοχωρική απομόνωση. Από την «τιμωρητική πόλη» στις «περίκλειστες κοινότητες». Στο Αρτινοπούλου, Β., Βιδάλη, Σ., Γεωργούλας, Σ., Θεμελή, Ό., Κουλούρης, Ν. Κ., Παπανικολάου, Γ. (επιμ.) (2018). Εξουσίες, επιστημονική ουδετερότητα και εγκληματολογικός λόγος. 50 χρόνια Howard Becker "Whose side are we on?" . Συμβολές στο πρώτο συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου. Αθήνα 24-27 Μαΐου 2016. Αθήνα: ΕΕΜΕΚΕ..σελ..448. http://www.eemeke.org/441409592

Κωστάρας, Α., 2004, Έννοιες και θεσμοί του Ποινικού Δικαίου, Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθηνα- Κομοτηνή.

Μανωλεδάκης, Ι., 1996, Ποινικό Δίκαιο επιτομή Γενικού Μέρους, Σακκουλα, Θεσσαλονίκη

Πουλαντζάς, Ν.,2019, Κράτος, Κοινωνικές Ταξεις , Καπιταλισμός, Ιμπεριαλισμός. Αθήνα: Παπαζήση, 

Χομπσμπάουμ. (Hobsbawm) E., 2007, Παγκοσμιοποίηση, Δημοκρατία και Τρομοκρατία. Αθήνα: Θεμέλιο.

 

Becker, H., 2000, Οι περιθωριοποιημένοι, μτφρ. Α. Κουτζόγλου, Β. Μπουρλιάσκος, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.

Downes, D., Rock P., 2016, Understanding Deviance, A guide to the sociology of rule Breaking. Oxford: Oxford University Press.

Hall, St. 2012, Theorizing Crime and Deviance. A new Perspective, Sage

Melossi D., 2002, Stato Controllo Sociale Devianza, Mondadori, Milano. 

Sellin, Th., 2003, Πολιτισμική σύγκρουση και έγκλημα, μτφρ. Σαγκουνίδου-Δασκαλάκη, Η., Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα.

Ημερομηνία δημιουργίας

Τρίτη 4 Ιουνίου 2019