Παρουσίαση/Προβολή

(520210) -  Σοφία Βιδάλη

Περιγραφή Μαθήματος

Βασικές θεωρίες στην Εγκληματολογία

Η Εγκληματολογία είναι η επιστήμη που εξετάζει το εγκληματικό φαινόμενο, τα αίτιά του και την αντίδραση σε αυτό: ειδικότερα εξετάζονται οι συνθήκες δημιουργίας κανόνων, η παραβίαση των κανόνων και η αντίδραση στην παραβίαση αυτή. Η σύγχρονη Εγκληματολογία διερευνά το έγκλημα ως αποτέλεσμα της διαδικασίας εγκληματοποίησης συμπεριφορών και ως ατομική ή συλλογική πράξη, ως διαπροσωπικό ζήτημα και ως κοινωνικό πρόβλημα. Στο πλάσιο αυτό, η Εγκληματολογία εξετάζει ειδικότερα, τη σχέση μεταξύ των παραγόντων που καθορίζουν τον χαρακτηρισμό (εκ του νόμου)  μιας πράξης ως εγκλήματος, τις συνθήκες που οδηγούν στην παραβίαση του νόμου και στη μόνιμη ή προσωρινή εμπλοκή με το έγκλημα, τις κοινωνικές σχέσεις που καθορίζουν την έκταση της εγκληματικότητας (σχέση μεταξύ κράτους, κοινωνίας, δράστη, θύματος). 

Η επιστημολογική προσέγγιση που ακολουθείται στο παρόν μάθημα, θεωρεί το έγκλημα ως πλήρως κοινωνικό φαινόμενο, αναλύει και προσεγγίζει κριτικά, τις θεωρήσεις που ανάγουν τα αίτια του σε βιολογικούς παράγοντες.

Στο μάθημα εξετάζονται τα διαφορετικά επιστημολογικά παραδείγματα και θεωρίες που αναπτύχθηκαν ως πρόσφατα, οι σύγχρονες προσεγγίσεις που αφορούν το εγκληματικό φαινόμενο και οι  συνέπειές της μετουσίωσης τους σε πολιτικές και μέτρα και τέλος, αναλύονται συγκεκριμένες κατηγορίες εγκλημάτων. 

Τις πρώτες εβδομάδες οι φοιτητές έρχονται σε πρώτη επαφή με το νόημα και το περιεχόμενο βασικών διακριτών εννοιών και που προσδιορίζουν το εγκληματικό φαινόμενο ως δημόσιο πρόβλημα και εξετάζονται βασικά γενικά χαρακτηριστικά του εγκληματικού φαινομένου. Στη συνέχεια, αναλύονται οι θεωρήσεις για τα αίτια, την πραγματικότητα και την ποινική αντιμετώπιση του εγκλήματος.

α) Ειδικότερα, εξετάζεται η οριοθέτηση και οι διακρίσεις της έννοιας του εγκλήματος ως πραγματικού και νομικού γεγονότος οι βασικές μέθοδοι μέτρησης και έρευνας που έχουν καθιερωθεί για τη διακρίβωση της έκτασης και των χαρακτηριστικών του εγκληματικού φαινομένου.

β) Αναλύονται συστηματικά οι βασικές θέσεις και θεωρητικές παραδοχές των διαφορων Σχολών σκέψης για τα αίτια του εγκλήματος σε συνάρτηση με την ιστορική συγκυρία στο πλαίσιο της οποίας αναπτύχθηκαν, όπως επίσης η επίδρασή τους στην αντεγκληματική πολιτική και η κριτική που ασκείται σε αυτά. Οι βασικές ενότητες ανάλυσης για τα αίτια του εγκλήματος είναι ενδεικτικά  :

- Το έγκλημα ως ορθολογική πράξη και η ελεύθερη βούληση.

- Ο εγκληματίας ως διαφορετικός τύπος ανθρώπου και η προκαθορισμένη μοίρα του.

- Η κοινωνική δομή, το εγκληματικό περιβάλλον, η ανομία.

- Οι κοινωνικές συναναστροφές (οι διαφορικές συναναστροφές).

- Οι εγκληματικές υποκουλτούρες και οι υποκουλτούρες βίας. 

 -Η κοινωνική αλληλεπίδραση και η κοινωνική κατασκευή του εγκλήματος.

- Η πολιτική οικονομία του εγκλήματος και η συμβιωτική σχέση νομιμότητας και παρανομίας

- Το έγκλημα ως δημόσιο και κοινωνικό πρόβλημα

- Η ιδεολογία της άμυνας από το έγκλημα και η κριτική στο ποινικό δίκαιο

- Το έγκλήμα ως βιο-ψυχο- κοινωνικό φαινόμενο, ως ορθολογική επιλογή και ως δραστηριότητα ρουτίνας

- Το έγκλημα ως στοιχείο του πολιτισμού μας 

γ) Αναλύονται διεξοδικά οι νεώτερες προσεγγίσεις σχετικά με τα αίτια του εγκλήματος, τις πτυχές που τα νέα θεωρητικά ρεύματα ανέδειξαν. Έμφαση δίνεται στην οπτική της Κριτικής Εγκληματολογίας και στα επιμέρους θεωρητικά ρεύματά της, ιδίως στα σύγχρονα, όπως αυτά της Πολιτισμικής Εγκληματολογίας και της Φεμινιστικής, αλλά και ακόμα πιο πρόσφατων θεωρητικών πεδιων όπως αυτά της Εγκληματολογίας των Συνόρων, της Εγκηλματολογίας του Νότου, της Εγκληματολογίας του Πολέμου κλπ. 

δ) Τέλος οι φοιτητές εισάγονται στον τομέα της Ειδικής Εγκληματολογίας και εξετάζουν τις διακρίσεις των εγκλημάτων και τη γενική δομή της εγκληματικότητας, όπως και δύο βασικές κατηγορίες εγκλημάτων -βαριάς εγκληματικότητας- όπως είναι τα εγκλήματα των ισχυρών και το οργανωμένο έγκλημα με αναφορά σε παραδείγμα υποθέσεων από την ελληνική πραγματικότητα, ώστε να γίνει κατανοητή η σχέση θεωρίας και πράξης.

Μαθησιακοί στόχοι

Το μάθημα προσφέρει τις βάσεις για να μπορέσουν οι φοιτητές να παρακολουθήσουν στη συνέχεια και άλλα εγκληματολογικά μαθήματα που προσφέρονται στο Τμήμα (π.χ. «Νέοι και Έγκλημα», «Αντεγκληματική Πολιτική», Κράτος, Δικαιο Κοινωνία και Κοινωνικός Έλεγχος). Στόχος του είναι, να κατανοήσουν οι φοιτητές/τριες, τις αυνθήκες υπό τις οποίες ανακύπτει το εγκληματικό και το ποινικό φαινόμενο, να μπορούν να εντοπίζουνν  και να αναλύουν τα αίτια για ποικίλες κατηγορίες εγκλημάτων, να συσχετίσουν την εγκληματολογική οπτική και τα επιμέρους ζητήματα που πραγματεύεται, με αντικείμενα της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας. 

Ειδικότερος, στόχος του μαθήματος είναι να κατανοήσουν οι εκπαιδευόμενοι τους πολυδιάστατους παράγοντες που συνδιαμορφώνουν το εγκληματικό φαινόμενο στο πλαίσιο των ιστορικών συνθηκών ανάπτυξής του, να κατανοήσουν την κυκλικότητα και την επιλεκτικότητα που χαρακτηρίζει την κοινωνική απήχηση των θεωρητικών παραδειγμάτων και την ιστορική τους διάσταση, να μάθουν να διακρίνουν τις διαφορές ανάμεσα σε διαφορετικές θέσεις και προτάσεις για το έγκλημα και να αναπτύξουν ικανότητες συγκριτικής και κριτικής ανάλυσης των προβλημάτων που σχετίζονται με το εγκληματικό φαινόμενο.

Βιβλιογραφία Βασικό Σύγγραμμα

Βιδάλη, Σ., 2022. Εισαγωγή στην Εγκληματολογία. 2η έκδοση. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη

Φάκελος μαθήματος

Βιβλιογραφία εμβάθυνσης για όποιον ενδιαφέρεται

Aλεξιάδης, Σ., 2011. Εγκληματολογία. Αθήνα – Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα

Αρτινοπούλου, Β., Βιδάλη, Σ., Γεωργούλας, Στρ.,  Θεμελή, Ο. Κουλούρης, Ν., Παπανικολάου, Γ., (επιμ.) 2018. Εξουσίες, επιστημονική ουδετερότητα και εγκληματολογικός λόγος: 50 χρόνια Howard Becker “Whose side are we on?”. Συμβολές στο 1ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρίας Μελέτης του Εγκλήματος και του Κοινωνικού Ελέγχου. www.eemeke.org.

Αρχιμανδρίτου, Μ., ²2021. Εισαγωγή στην Εγκληματολογία. Αθήνα- Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα.

Βιδάλη, Σ., Κουλούρης, Ν., Παπαχαραλάμπους, Χ., (επιμ.), 2019. Εγκλήματα των ισχυρών. Αθήνα: Ε.Α.Π.

Βιδάλη Σ., 2019. Έγκλημα και Κοινωνία. Αθήνα: Ε.Α.Π.

Γασπαρινάτου, Μ., 2020.  Επικινδυνότητα. Η διαδρομή μιας επικίνδυνης κατασκευής. Αθήνα: Τόπος.

Δασκαλάκης, Η., 1985. Η Εγκληματολογία της Κοινωνικής Αντίδρασης, Αθήνα- Κομοτηνή: Α.Ν. Σάκκουλας

Πανούσης, Γ., 2009. Φυσιογνωμική, Αθήνα: Αντ. Ν. Σάκκουλας.

Σπινέλλη, Κ.Δ., 2014. Εγκληματολογία. Σύγχρονες και παλαιότερες κατευθύνσεις, Αθήνα - Κομοτηνή: Α.Ν. Σάκκουλας.

Σπινέλλη, Κ.Δ., Κουράκης, Ν., Κρανιδώτη, Μ., 2018, Λεξικό Εγκληματολογίας, Αθήνα: Τόπος.

Χαλκιά Α. (επιμ.) Τιμητικός τόμος για τον Ιάκωβο Φαρσεδάκη: Η σύγχρονη εγκληματικότητα και η αντιμετώπισή της, τόμος Ι -ΙΙ. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη

Burke, H. R., 2019. An Introduction to Criminological Theory. Devon, Oregon: Willan Publishing.

Cohen, S., 2021. Kαταστάσεις άρνησης (ελλην, μτφρ Σ. Σπυρέα). Αθήνα: Τόπος.

Maguire, M., Morgan, R. & Reiner, R. (eds), 2012. The Oxford Handbook of Criminology. Oxford: Oxford University Press.

Liebling A., Maruna, S., McAra L., (eds), 2017. The Oxford Handbook of Criminology. Oxford: Oxford University Press.

Lea, J., 2002. Crime and Modernity: Continuities in Left Realist Criminology. London, Thousand Oaks, N. Delhi: Sage.

Lilly, J.R., Cullen, F.T. & Ball, R.A., 2018 (7^th ed). Criminological Theory. Context and Consequences, Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage.

Ruggiero, V., 2021, Critical Criminology today. Counter hegemonic essays. London, New York: Routhledge.

Taylor, I., 1999, Crime in Context. A Critical Criminology of Market Societies. Cambridge, Oxford: Polity Press & Blackwell.

Young, J., 2011.Criminological Imagination. Cambridge: Polity.

Ημερομηνία δημιουργίας

Τρίτη 18 Σεπτεμβρίου 2018