Παρουσίαση/Προβολή

(510045) -  Χρίστος Παπαθεοδώρου

Περιγραφή Μαθήματος

Αντικείμενο και Περιγραφή μαθήματος:

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η παρουσίαση του επιστημονικού διαλόγου για τα ζητήματα της ανισότητας, της φτώχειας και της αποστέρησης, και η διερεύνηση βασικών διαστάσεων και πτυχών των φαινομένων αυτών σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Γίνεται κριτική παρουσίαση των βασικών-εναλλακτικών ορισμών των εννοιών της φτώχειας και της αποστέρησης και αναλύονται οι πολιτικές παρεμβάσεις (ή μη-παρεμβάσεις) στις οποίες οι αυτοί ορισμοί οδηγούν. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εναλλακτικών αυτών των ορισμών αναζητούνται στις βασικές θεωρίες της κοινωνικής οργάνωσης και στο ιδιαίτερο νόημα που αποδίδει κάθε μία από αυτές στην έννοια της ισότητας-ανισότητας. Αναλύονται ζητήματα που αφορούν την μεθοδολογική και εμπειρική διερεύνηση των κοινωνικών αυτών προβλημάτων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Για την ευρύτερη κατανόηση της ανισότητας και της φτώχειας παρουσιάζονται και αναλύονται οι προσεγγίσεις, οι μεθοδολογίες και τα ευρήματα πρόσφατων εμπειρικών ερευνών, παρέχοντας μία διευρυμένη εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση και αναδεικνύοντας ποικίλους προσδιοριστικούς παράγοντες καθώς και ιδιαίτερες πτυχές συντήρησης και ανατροφοδότησης των φαινομένων (πληθυσμιακά χαρακτηριστικά, αγορά εργασίας, διαγενεακή μεταβίβαση, κ.ά.). Επιπρόσθετα αναλύονται οι επιδράσεις των πολιτικών αντιμετώπισής των φαινομένων αυτών, κυρίως στο πλαίσιο της κοινωνικής προστασίας, και διερευνάται η σύνδεση τους με το ευρύτερο μακροοικονομικό περιβάλλον. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάλυση της επίδρασης της κοινωνικής προστασίας στην οικονομική ανισότητα, φτώχεια και αποστέρηση. Στο πλαίσιο αυτό διερευνάται τόσο η συνολική επίδραση του συστήματος κοινωνικής προστασίας που έχει αναπτύξει η κάθε χώρα όσο και των επιμέρους κατηγοριών κοινωνικών δαπανών. Για τον σκοπό γίνεται συγκριτική ανάλυση των χωρών της ΕΕ ανάλογα τον τύπο κοινωνικού κράτους που έχουν αναπτύξει, με βάση τον ιδιαίτερο ρόλο που διαδραματίζουν η αγορά, το κράτος και  η οικογένεια στην παροχή κοινωνικής προστασίας. Τέλος, διερευνάται η επίδραση των σύγχρονων κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων στην ανισότητα και στην φτώχεια, αξιολογούνται τα μέτρα κοινωνικής προστασίας που πάρθηκαν, ενώ αξιολογούνται οι πολιτικές αντιμετώπισης των φαινομένων, λαμβάνοντας υπόψιν τα ζητήματα που αναπτύχθηκαν και τα ευρήματα που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του μαθήματος.

 

Περίγραμμα μαθήματος:

Στο μάθημα θα αναπτυχθούν οι παρακάτω θεματικές ενότητες:

• Θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα στην ανάλυση της ανισότητας.
• Προβλήματα και περιορισμοί στην εμπειρικής διερεύνηση της ανισότητας, της φτώχειας και της αποστέρησης. Εναλλακτικοί ορισμοί και δείκτες μέτρησης.
• Ο διάλογος για την παγκόσμια φτώχεια και την αποστέρηση. Ο ρόλος των διεθνών οργανισμών και των εθνικών κυβερνήσεων.
• Κοινωνική προστασία και κοινωνικές μεταβιβάσεις. Συστήματα κοινωνικής προστασίας.
• Ανισότητα, φτώχεια, αποστέρηση και κοινωνική προστασία στην Ελλάδα και την ΕΕ. Βασικά χαρακτηριστικά, ιστορική εξέλιξη, συγκρίσεις και τάσεις.
• Πληθυσμιακά χαρακτηριστικά, ανισότητα και φτώχεια. Σε ποιο βαθμό τα διάφορα ατομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του πληθυσμού μπορούν να ερμηνεύσουν την οικονομική ανισότητα;
• Υλική αποστέρηση και αποκλεισμός
• Φτώχεια και απασχόληση. Εργαζόμενοι φτωχοί
• Παιδική φτώχεια και αποστέρησης. Διαγενεακή μεταβίβαση της φτώχειας και των ανισοτήτων.
• Μακροοικονομικό περιβάλλον και οικονομική ανισότητα. Λειτουργική και προσωπική διανομή του εισοδήματος
• Οικονομική μεγέθυνση, ανάπτυξη και φτώχεια.
• Βασικοί εννοιολογικοί προσδιορισμοί του κοινωνικού αποκλεισμού. Ο έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού στο πλαίσιο των κυρίαρχων πολιτικών και των προγραμμάτων σε εθνικό και υπερεθνικό (ΕΕ) επίπεδο. Αποκλεισμός από την αγορά εργασίας.
• Πολιτικές καταπολέμησης της οικονομικής ανισότητας, της φτώχειας και του αποκλεισμού σε EE και Ελλάδα.
• Η επίδραση των σύγχρονων κοινωνικών και οικονομικών εξελίξεων στις συνθήκες διαβίωσης. Η επίδραση της οικονομικής κρίσης, των προγραμμάτων λιτότητας στην κοινωνική προστασία, την φτώχεια και την αποστέρηση.
• Η επίδραση της πανδημίας στις συνθήκες διαβίωσης και την κοινωνικής προστασία.

 

Μαθησιακοί στόχοι:

Οι φοιτητές θα εξοικειωθούν με τον επιστημονικό διάλογο για τα θέματα της ανισότητας, της φτώχειας, της αποστέρησης και του κοινωνικού αποκλεισμό καθώς και με την επίδραση του συστήματος κοινωνικής προστασίας σε αυτά τα φαινόμενα. Θα κατανοήσουν τις βασικές θεωρητικές αφετηρίες των εναλλακτικών εννοιών και ορισμών καθώς και την επίδραση που ασκούν τόσο στην αποτύπωση και  ερμηνεία των φαινομένων αυτών όσο και στην επιλογή αλλά και αξιολόγηση των πολιτικών αντιμετώπισής των. Παράλληλα θα εξοικειωθούν με τα βασικά εργαλεία και μεθόδους εμπειρικής ανάλυσης των κρίσιμων αυτών ζητημάτων. Γνωρίζοντας τα βασικά χαρακτηριστικά και διαστάσεις της ανισότητας και της φτώχειας στην Ελλάδα αλλά και την ΕΕ θα είναι σε θέση να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα των εναλλακτικών μέτρων και πολιτικών αντιμετώπισης των φαινομένων αυτών αλλά και τις επιδράσεις που έχουν σε αυτά οι αλλαγές στο ευρύτερο μακροοικονομικό περιβάλλον.

 

Αξιολόγηση:

Μία γραπτή εξέταση ή προφορική εξέταση στο τέλος του εξαμήνου (100%)

Δυνατότητα προαιρετικής εργασίας, κατόπιν συνεννόησης με τον διδάσκοντα (+20%). Για να συνυπολογιστεί ο βαθμός της εργασίας στην τελική αξιολόγηση απαραίτητη προϋπόθεση είναι τόσο ο βαθμός της γραπτής (ή προφορικής) εξέτασης όσο και της εργασίας να είναι από 5 και πάνω.

Βιβλιογραφία

Υποχρεωτική (βασικά συγγράμματα)

• Πετμεζίδου, Μ. και Παπαθεοδώρου, Χ., 2004. Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός, Αθήνα: Εξάντας, 2004.
• Δημουλάς, Κ. και Κουζής, Γ. (2019) Κρίση και Κοινωνική Πολιτική: Αδιέξοδα και Λύσεις, Αθήνα: Τόπος
• Βαΐτσος, Κ. 2009. Αρχές Αναπτυξιακής Οικονομικής, Αθήνα: Κριτική

• Σημειώσεις και πρόσθετα κείμενα σε ηλεκτρονική μορφή που αναρτώνται στην ιστοσελίδα του μαθήματος

 

 Συμπληρωματική-Προαιρετική

• Ανδριοπούλου, Ε. και Τσακλόγλου, Π., 2010, Δυναμική ανάλυση του φαινομένου της φτώχειας στην Ελλάδα. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Μελέτες 4, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ.
  http://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2014/08/meleti4.pdf  
• Βενιέρης, Δ. και Παπαθεοδώρου, Χ. (επιμ.), 2003,  Η Κοινωνική Πολιτική στην Ελλάδα: Προκλήσεις και Προοπτικές. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα
• Δαφέρμος, Γ., Θεοφιλάκου, Α., Μαυροδημητράκης, Χ. και Τσακλόγλου, Π., 2008,  Η Φτώχεια στην Ελλάδα: Ομοιότητες και διαφορές χρησιμοποιώντας εναλλακτικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Μελέτες 1, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ & UADPhilEcon.
  http://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2008/12/meleti1.pdf  
• Δαφέρμος, Γ. και Παπαθεοδώρου, Χ. ,2010, Μακροοικονομικό περιβάλλον, ανισότητα και φτώχεια: Μια εμπειρική διερεύνηση για την επίδραση της οικονομικής μεγέθυνσης και της κοινωνικής προστασίας σε Ελλάδα και ΕΕ. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Μελέτες 3, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ
  http://www.ineobservatory.gr/sitefiles/files/meleti3.pdf   
• Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα, 1998,  Κοινωνικές Ανισότητες και Κοινωνικός Αποκλεισμός, (6ο Επιστημονικό Συνέδριο), Αθήνα: Εξάντας

• Ιωαννίδης, Α., Παπαθεοδώρου, Χ. και Σουφτάς, Δ., 2012. Εργαζόμενοι και όμως φτωχοί. Διαστάσεις της φτώχειας των εργαζομένων στην Ελλάδα. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Επιστημονικές Εκθέσεις (Reports) / 6, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. http://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2014/08/report-6.pdf 

• Κασιμάτη Κ. (επιμ.), 1998, Κοινωνικός Αποκλεισμός: Η Ελληνική Εμπειρία, Αθήνα: Gutenberg
• Καραντινός Δ., Μαράτου-Αλιμπράντη Λ. και Φρονίμου Ε. (επιμ.), 1996, Διαστάσεις του Κοινωνικού Αποκλεισμού, (Τόμοι Α΄ και Β΄), Αθήνα: ΕΚΚΕ.
• Καυταντζόγλου Ι., 2006, Κοινωνικός αποκλεισμός: Εκτός, εντός και υπό: Θεωρητικές, ιστορικές και πολιτικές καταβολές μιας διφορούμενης έννοιας, Αθήνα: Σαββάλας.
• Οικονόμου Χ. και Φερώνας Α. (επιμ.) 2006, Οι εκτός των τειχών. Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός στις σύγχρονες κοινωνίες. Αθήνα: Διόνικος.
• Παπαθεοδώρου, Χ., 2008, «Ο δημόσιος διάλογος για την φτώχεια στην Ελλάδα και η νομιμοποίηση των κυρίαρχων εθνικών και υπερεθνικών πολιτικών», στο M. Αγγελίδης, Δ. Σακκάς και Δ. Γράβαρης (επιμ.) Κοινωνική Θεωρία και Πολιτική Ευθύνη, Αθήνα: Gutenberg
• Παπαθεοδώρου, Χ. Δαφέρμος, Γ., Danchev, S. & Μαρσέλλου, A., 2008, Οικονομική Ανισότητα και Φτώχεια στην Ελλάδα: Συγκριτική ανάλυση και διαχρονικές τάσεις. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Επιστημονικές Εκθέσεις 1, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ & UADPhilEcon. http://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2008/12/report1.pdf
• Παπαθεοδώρου, Χ. και Δαφέρμος, Γ., 2010,  Δομή και τάσεις της οικονομικής ανισότητας και της φτώχειας στην Ελλάδα και την ΕΕ, 1995-2008. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Επιστημονικές Εκθέσεις, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. http://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2014/08/report2.pdf
• Παπαθεοδώρου, Χ. και Δαφέρμος, Γ., 2010,  Διαστάσεις της φτώχειας και της αποστέρησης των εργαζομένων στην Ελλάδα και την Αττική. Αθήνα: Επιστημονική Εταιρεία Κοινωνικής Πολιτικής.
  http://eekp.gr/wp-content/uploads/2013/09/poverty-work.pdf

• Παπαθεοδώρου, Χ. και Μισσός, Β. 2013. Ανισότητα, φτώχεια και οικονομική κρίση στην Ελλάδα και την ΕΕ. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Επιστημονικές Εκθέσεις 9, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ. http://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2015/07/REPORT-9.pdf
• Παπαθεοδώρου, Χ., Μισσός, Β. και Παπαναστασίου, Σ. 2020. Κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης και των πολιτικών λιτότητας στην Ελλάδα. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Επιστημονικές Εκθέσεις 13, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ.https://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2020/07/13.-EPISTHMONIKH-EKTHESI_EBOOK.pdf
• Παπαθεοδώρου Χ., Δαφέρμος, Γ., Παπαδοπούλου, Ε. και Σακελλαρίδης, Γ. (2010) Οικονομική μεγέθυνση, ανισότητα και φτώχεια: θεωρητικές και εμπειρικές προσεγγίσεις, Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Μελέτες  2,  Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕhttp://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2010/12/meleti2.pdf
• Παπαθεοδώρου, Χ. και Παπανστασίου, Σ., 2010. Διαγενεακή μεταβίβαση της φτώχειας στην Ελλάδα και την ΕΕ: Θεωρητικές προσεγγίσεις και εμπειρική ανάλυση. Παρατηρητήριο Οικονομικών και Κοινωνικών Εξελίξεων, Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ, Μελέτες 7, Αθήνα: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ
  http://ineobservatory.gr/wp-content/uploads/2014/08/download7.pdf 
• Πετμεζίδου-Τσουλουβή Μ. (1992): Κοινωνικές Ανισότητες και Κοινωνική Πολιτική, Αθήνα: Εξάντας.
• Πετμεζίδου, Μ. και Παπαθεοδώρου, Χ. (επιμ.) (2004): Φτώχεια και Κοινωνικός Αποκλεισμός, Εξάντας, Αθήνα.
• Σεν, Α. (2004) Επανεξετάζοντας την Ανισότητα, Αθήνα: Καστανιώτης
• Schnapper, D. (2008), Η Κοινωνική Ενσωμάτωση. Μια σύγχρονη προσέγγιση. Αθήνα: Κριτική
• Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Εθνικά Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ενσωμάτωση, Αθήνα. http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/strategy_reports_en.htm
•  

 

 

Ξενόγλωσση

• Alcock, P., 1993. Understanding Poverty. London: Macmillan
• Atkinson, A.B., 1998,  Poverty in Europe, Oxford: Blackwell
• Atkinson, A.B. & Marlier, E., 2010, Income and Living conditions in Europe. Eurostat Statistical books, Luxembourg: Publications Office of the European Union. http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-31-10-555/EN/KS-31-10-555-EN.PDF

• European Commission , 2007,  The social situation in the European Union 2005-2006 Luxembourg: European Communities. http://ec.europa.eu/employment_social/social_situation/docs/ssr2005_2006_en.pdf
• European Commission , 2007, Joint Report on Social Protection and Social Inclusion 2009. Luxembourg: European Communities. http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/joint_reports_en.htm#2009
• Brown P. and Crompton R. (eds.), 1994, Economic Restructuring and Social Exclusion, London: ULC Press.
• Byrne D., 1999, Social Exclusion, Buckingham: Open University Press.
• Chossudovsky, M. 2003, The Globalization of Poverty and the New World Order. 2nd edition, Ontario: Global Outlook
• Gordon D. & Townsend P. (Eds.) 2000, Breadline Europe: The Measurement of Poverty, Bristol: Policy Press.
• Gough I. and Olofsson G., (eds.), 1999,  Capitalism and Social Cohesion: Essays on Exclusion and Integration, New York:  St Martin’s Press
• Hills, J., Le Grand, J. and Piachaud, D., 2006,  Understanding Social Exclusionn. Oxford: Oxford University Press
• Levitas, R., 1998, The Inclusive Society? Social Exclusion and New Labour, Basingstoke: Macmillan
• Lister, R., 2004. Poverty. Cambridge: Polity Press
• National Action Plans Against Poverty and Social Exclusion. http://ec.europa.eu/employment_social/spsi/strategy_reports_en.htm
• Townsend, P and Gordon, D. (eds), 2002, World Poverty: New Policies to Defeat an Old Enemy, Bristol: Policy Press
• Room G. (ed.) (1995): Beyond the Threshold: The Measurement and Analysis of Social Exclusion, Bristol: Policy Press.

Ημερομηνία δημιουργίας

Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2016