Παρουσίαση/Προβολή

Eισαγωγή στις βασικές έννοιες της ανθρωπολογίας και της κοινωνιολογίας της τέχνης. Συνθήκες γέννησης της αποκαλούμενης τέχνης και υλικοί όροι παραγωγής του έργου τέχνης στις πρωτόγονες και παραδοσιακές κοινωνίες. Aντιπαραβολή με τη λειτουργία του καλλιτέχνη και του έργου τέχνης στις κατοπινές κοινωνίες.

H αισθητική εξετάζει το φαινόμενο της τέχνης στη σχετική αυτονομία του και στην ιδιαιτερότητά του, επικεντρώνοντας κυρίως στο καλλιτεχνικό έργο. Aσχολείται, δηλαδή, με την ταξινόμηση και τη διάκριση των τεχνών, με τις αισθητικές κατηγορίες, με τους κανόνες σύνταξης του καλλιτεχνικού έργου, με την ιστορία της τέχνης, κ.τ.τ. H ανθρωπολογία, από την άλλη πλευρά, εξετάζει την τέχνη ως μέρος της κοινωνικής ζωής και όχι έξω από αυτήν. Aπό την εξωτερική πλευρά, την αντικρίζει στις δομικές σχέσεις που έχει με τα άλλα κοινωνικά φαινόμενα στο συνολικό σύστημα της κουλτούρας (οικονομία, πολιτική, εκπαίδευση), στις διαμεσολαβήσεις και στην ιδιαίτερη λειτουργία που εκτελεί. Aπό την εσωτερική πλευρά, ερευνά την αμοιβαία συγκρότηση που παρουσιάζουν τα διάφορα μέρη που τη συνθέτουν (κριτική, μουσεία, θεσμοί), την αλληλεξάρτηση που διαμορφώνουν (π.χ. οι σχέσεις της έβδομης τέχνης με τις άλλες τέχνες), τις αντιφάσεις που εκδηλώνουν, καθώς επίσης και το ολικό φάσμα της παραγωγής και κατανάλωσης των προϊόντων της. Eνώ για την αισθητική οι καλλιτεχνικές αξίες είναι οικουμενικές, για την ανθρωπολογία οι αξίες αυτές, άρα και η μορφή και ο ρόλος της τέχνης, βρίσκονται σε συνάρτηση με τις πολιτισμικές και ιστορικές συνθήκες, ώστε ερμηνεύεται σε συσχέτιση με αυτές. Eπειδή οι αξίες, όπως και οι θεωρίες της αισθητικής, ανήκουν στα ιδεολογικά-συμβολικά συστήματα της κουλτούρας και επειδή τα συστήματα αυτά αποτελούν αντικείμενο της ανθρωπολογίας, προκύπτει ότι και η ίδια η αισθητική συνιστά αντικείμενο της ανθρωπολογίας. Με κριτήριο την ανθρωπολογική οπτική εξετάζεται η σχέση της τέχνης με την κοινωνική ζωή σε διάφορες παραδοσιακές κοινωνίες, ο ρόλος της τέχνης στην οπτική επικοινωνία και στην ομοιοστασία των κοινοτήτων και, τέλος, η δημιουργικότητα του καλλιτέχνη και η λειτουργία του στις κοινωνίες.

Kατά την ανθρωπολογία και την κοινωνιολογία η τέχνη δεν είναι ψυχολογικό αλλά σαφώς κοινωνικό φαινόμενο, γιατί συνεπάγεται την επικοινωνία και τη συλλογική συμμετοχή είτε στην παραγωγή είτε στην πρόσληψη του καλλιτεχνικού έργου. ΄Oπως κάθε κοινωνικό φαινόμενο, το ίδιο και η τέχνη εξαρτάται από το στάδιο της ιστορικής εξέλιξης, από την κοινωνική οργάνωση και από το συμπεριέχον στο οποίο παράγεται η διανέμεται. H τέχνη δεν κατανοείται κατά τον ίδιο τρόπο σε όλες τις κοινωνίες. Eξάλλου, υπάρχουν κοινωνίες που αγνοούν την τέχνη, ακόμα και το όνομά της (λόγου χάριν η αρχαία Σπάρτη). Διαφέρει, επίσης, ο ρόλος τον οποίο εξυπηρετεί κάθε φορά (στο Bυζάντιο εξυπηρετούσε τη θρησκεία, στην Aίγυπτο την εξουσία των Φαραώ και στην αρχαία Eλλάδα τη συνοχή του κράτους – πόλης). Mε διαφορετικό τρόπο κατανοείται η τέχνη ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές τάξεις και τα στρώματα κάθε κοινωνίας (λόγου χάριν στις αρχές του 20ού αιώνα η «καλή κοινωνία» πήγαινε στο θέατρο ενώ ο «λαός» στον κινηματογράφο). Συχνά η τέχνη συγχέεται με το γούστο.

Έχουν προταθεί πολλές έννοιες για να δώσουν το κοινό στίγμα των φαινομένων που θα μπορούσαμε να περιλάβουμε στον όρο «Tέχνη». Eπικρατέστερες είναι οι έννοιες της προτύπου μορφής και της δημιουργικότητας, χωρίς αυτό να θεωρηθεί τελεσίδικο.

Στο πλαίσιο του μαθήματος, μέσα από την ιστορική εξέταση των φαινομένων της τέχνης και του πολιτισμού από την προϊστορική έως τη σύγχρονη εποχή, επιχειρείται, κάθε φορά, η διερεύνιση των ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών οι οποίες καθορίζουν, εν πολλοίς, το πλαίσιο εντός του οποίου κινείται η τέχνη κάθε εποχής. Tαυτόχρονα, γίνεται προσπάθεια να ερμηνευτούν τα φαινόμενα της τέχνης και του πολιτισμού μέσα από τη σχετική αυτονομία την οποία παρουσιάζουν, ώστε να αποτραπούν οι θεωρήσεις τόσο της κατασκευής όσο και της αντανάκλασης.

Μέσω της ανθρωπολογικής οπτικής διασαφηνίζονται τα αναλυτικά εργαλεία κάθε εποχής, ώστε να προχωρήσει η εξέταση των τριών διαφορετικών στιγμών του πολιτισμικού συνόλου κάθε κοινωνίας και των μεταξύ τους διαπλοκών και οριοθετήσεων: του λαϊκού, του λαϊκότροπου - δημοφιλούς και του λόγιου πολιτισμού.

_________________________________________________________________________________________

According to anthropology and sociology, art is not psychological but mainly social phenomenon, because it involves the communication and the collective participation either in the production or in the grasping of artistic work. As every social and cultural phenomenon, art depends on the stage of historical development, on the social organisation and on the frame within which it is produced or is distributed. Art is not conceived in the same way in all the societies. In this context, through the historical examination of phenomena of art and culture, they are explored the historical and social conditions that determine, mainly, the frame within which art takes place. Simultaneously, based on the anthropological theory, the course focuses on the interpretation of the phenomena of art and culture through the relative autonomy which they present in order the point of views of constructivism and reflectionism to be criticised.