Παρουσίαση/Προβολή

Περίγραμμα του μαθήματος

Το περίγραμμα του μαθήματος είναι διαθέσιμο σε PDF εδώ

Προαπαιτούμενα (για τους φοιτητές και τις φοιτήτριες του τμήματος Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών)

• EΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ
• ΔΙΚΑΙΟ & ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΕ ΕΕ II: ΟΝΕ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΝΟΧΗΣ (αμφότερα είναι υποχρεωτικά μαθήματα στο Tμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών)

Διδάσκοντες

Ο Καθηγητής Διονύσης Γ. Δημητρακόπουλος (κάτοχος της Έδρας Jean Monnet) έχει την ευθύνη για το μάθημα.

To μάθημα έχει οργανωθεί και διδάσκεται με την καθοριστική συμβολή 

α) της κυρίας Ευαγγελίας Κατακάλου που είναι Πολιτικός επιστήμων, Υποψήφια Διδάκτωρ στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου, πρώην Επιστημονικός Συνεργάτης στη Γενική Γραμματεία Διαχείρισης Κοινοτικών και άλλων πόρων, Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης (2010-2012) και 

β) του κ. Δημήτρη Μάνου, manager στην εταιρία PriceWaterhouseCoopers (Government and public sector).

Σε ορισμένες συνεδρίες ομιλητές θα είναι προσκεκλημένοι από τον χώρο της αγοράς, οι οποίοι έχουν μακροχρόνια εμπειρία στη διαμόρφωση και υλοποίηση σχεδίων που χρηματοδοτούνται από τα ταμεία της ΕΕ.

Μαθησιακοί στόχοι

Ο στόχος του μαθήματος είναι διττός. Αφενός αποσκοπεί στην διεξοδική και σε βάθος εξέταση της διαδικασίας υλοποίησης της πολιτικής συνοχής – δηλαδή της μετατροπής της από μια σειρά διακηρύξεων, προθέσεων ή στόχων σε συγκεκριμένη πραγματικότητα/αποτελέσματα πολιτικής - της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ελλάδα στη βάση των εργαλείων της υποπειθαρχίας της δημόσιας πολιτικής, και ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής δημόσιας πολιτικής και του δημόσιου μάνατζμεντ.  Με τον όρο «υλοποίηση» νοείται το σύνολο των αποφάσεων που λαμβάνονται στα διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης (Ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό, τοπικό) προκειμένου να νοηματοδοτηθούν (δηλαδή να καταστούν συγκεκριμένες) οι βασικές πολιτικές επιλογές που περιέχει η πολιτική συνοχής της Ε.Ε. και να επιτευχθούν οι στόχοι αυτής.  Αυτές οι αποφάσεις περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, την επιλογή των βασικών εννοιών που περιέχονται στη σχετική νομοθεσία της Ε.Ε., την κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ εμπλεκόμενων οργάνων και την λειτουργία αυτών εντός ενός εκάστου κράτους μέλους της Ε.Ε. αλλά και στο επίπεδο της Ε.Ε. (σχέση Ευρ. Επιτροπής-Συμβουλίου-Ευρ. Κοινοβουλίου), την κινητοποίηση (ή μη) των πόρων (ανθρώπινων, οργανωτικών, τεχνολογικών, κ.α.) που απαιτεί η «μικρο-υλοποίηση» στο επίπεδο του «δρόμου» (street-level implementation) αλλά και την καθοδήγηση αυτής (μακρο-υλοποίηση) από την κεντρική κυβέρνηση (π.χ. με την παρεμβολή «fixers» για την επίλυση συγκρούσεων μεταξύ των εμπλεκομένων), καθώς και τον κοινοβουλευτικό έλεγχο, κ.λπ.  

Αφετέρου, στόχος του μαθήματος είναι να παράσχει στους φοιτητές πρακτικές δεξιότητες σχετικά με τη σύλληψη, τον σχεδιασμό, την συγγραφή, την υλοποίηση, και αξιολόγηση προτάσεων χρηματοδότησης δράσεων που στόχο έχουν την ένταξή τους στα επιχειρησιακά προγράμματα της πολιτικής συνοχής της Ε.Ε (ή Προγράμματα του  Εταιρικού Συμφώνου Περιφερειακής Ανάπτυξης  (ΕΣΠΑ) 2021-2027).

Πιο συγκεκριμένα, το μάθημα καλύπτει, πέραν της σύντομης ανάλυσης της ιστορικής εξέλιξης της πολιτικής συνοχής της Ε.Ε., τον τρόπο με τον οποίο το ελληνικό κράτος έχει οργανωθεί προκειμένου να συμμετέχει στη διαμόρφωση, την υλοποίηση και την αξιολόγηση αυτής (περιλ. των κομβικών ζητημάτων του συγκεντρωτικού ή αποκεντρωμένου χαρακτήρα των διοικητικών δομών, τις επιπτώσεις της μνημονιακής περιόδου, το θέμα της συμμετοχής και του δημοκρατικού ελέγχου), και στο κύριο μέρος του, την χαρτογράφηση των αναπτυξιακών παρεμβάσεων συνοχής στην Ελλάδα κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο (2021-2027), την εξειδίκευση και εφαρμογή της αναπτυξιακής παρέμβασης (ενσωμάτωση των Κανονισμών που καθορίζουν το πεδίο εφαρμογής των Ταμείων στην εθνική έννομη τάξη, ανάλυση των οικείων βασικών εννοιών όπως Διαχειριστική Αρχή, Ενδιάμεσος φορέας διαχείρισης, αρχή ελέγχου, αρχή πιστοποίησης, δικαιούχος/ωφελούμενος χρηματοδότησης, επιλεξιμότητα, κλπ.) και στη συνέχεια, καταπιάνεται με σειρά μελετών περίπτωσης (case studies), όπως το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα 2021-2027», η Ολοκληρωμένη Χωρική Επένδυση (ΟΧΕ) του Δήμου Αθηναίων (Περιφερειακό Πρόγραμμα «Αττική 2021-2027»), κ.α.  

Τέλος, το μάθημα καλύπτει την νέα και εξελισσόμενη σχέση της πολιτικής συνοχής της Ε.Ε. με α) την νέα οικονομική διακυβέρνηση της Ε.Ε. (διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων) και β) τη σχέση της με το κράτος δικαίου και την προστασία της δημοκρατίας (μηχανισμός αιρεσιμότητας). 

Η σύνθεση της διδακτικής ομάδας αντικατοπτρίζει τόσο την πολυμορφία του γνωστικού αντικειμένου που καλύπτει το μάθημα όσο και την ιδιαίτερη σημασία της πρακτικής γνώσης και εμπειρίας από την καθημερινή λειτουργία των ανωτέρω χρηματοδοτικών προγραμμάτων. Κατά συνέπεια, η διδακτική ομάδα περιλαμβάνει Καθηγητές μέλη ΔΕΠ, ερευνητές και στελέχη με μακροχρόνια εμπειρία στη διαχείριση των ενωσιακών προγραμμάτων στον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα.

Μέθοδοι διδασκαλίας

Πρόσωπο με πρόσωπο

Powerpoint slides

Υποστήριξη της μαθησιακής διαδικασίας μέσω ειδικής πλατφόρμας μάθησης [e-class], όπου αναρτώνται σημειώσεις του μαθήματος, πρακτικά θέματα και υποστηρικτικό υλικό (VLΕ)

Επικοινωνία με τους φοιτητές/τριες μέσω e-mail ή/και της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του μαθήματος.

Μέθοδοι αξιολόγησης

• Η διδασκαλία και η εξέταση του μαθήματος γίνονται στα ελληνικά. 
• Η εξέταση γίνεται με συνδυασμό α) ηλεκτρονικού τεστ πολλαπλής επιλογής (πρόοδος, 35%) και β) είτε τελική γραπτή εξέταση είτε προετοιμασία φακέλου/πρότασης (65%)

Βιβλιογραφία (ελληνόγλωσση)

- Προτεινόμενη Βιβλιογραφία (ενδεικτικά):

Ελληνόγλωσση 

Ανδρέου, Γιώργος. 2019. ‘Η Πολιτική Συνοχής Της Ε.Ε. Μετά Το 2020: Περισσότεροι Στόχοι, Λιγότεροι Πόροι’. Region & Periphery, September, 49–76.

———. 2021. ‘Η διαμόρφωση της περιφερειακής πολιτικής της Κοινότητας και η Ελλάδα(1981-1990)’. Στο Ελλάδα-Ευρωπαϊκή Ένωση: Μια Σχέση ‘Μέσα Από Σαράντα Κύματα’, 1981-2021, επιμ. Αργύρης Γ. Πασσάς, Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, Μαριλένα Κοππά, 243–53. Αθήνα: Πεδίο.

———. 2024α. Η Πολιτική Συνοχής Και η Προσαρμογή Της Ελλάδας Στην Κλιματική Αλλαγή. Policy paper 173. Αθήνα: ΕΛΙΑΜΕΠ.

———. 2024β. Η πολιτική συνοχής της ΕΕ και η σημασία της για την Ελλάδα. Podcast. ΕΛΙΑΜΕΠ. 

———. 2025. Το ΕΣΠΑ Και Το Ταμείο Ανάκαμψης Στην Ελλάδα, 2021-2027: η Θεσμική Διάσταση. Αθήνα: ΕΛΙΑΜΕΠ. 

Καλλιώρας, Δημήτρης, and Αλέκος Κρητικός. 2023. Η Μετεξέλιξη Της Πολιτικής Συνοχής Της ΕΕ Μετά Τη Σύσταση Του Ταμείου Ανάκαμψης. Αθήνα: διαNEOσις. 

Κατακάλου, Ευαγγελία. 2025. Πολιτική Συνοχής. Στο Εισαγωγή στο Πολιτικό Σύστημα Της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιμ. Α. Γ. Πασσάς, Δ. Γ. Δημητρακόπουλος. Αθήνα: Πεδίο.

Κατσίκας, Δημήτρης. 2025. Προϋπολογισμός. Στο Εισαγωγή στο Πολιτικό Σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επιμ. Α. Γ. Πασσάς και Δ. Γ. Δημητρακόπουλος. Αθήνα: Πεδίο.

Κρητικός, Α. 2021. Η Πολιτική Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αθήνα: Εκδόσεις Επίμετρο

Λιαργκόβας, Παναγιώτης. 2021. ‘Δέκα χρόνια κρίσης, τρία μνημόνια και μια πανδημία’. Στο Ελλάδα-Ευρωπαϊκή Ένωση: Μια Σχέση ‘Μέσα Από Σαράντα Κύματα’, 1981-2021, επιμ. Αργύρης Γ. Πασσάς, Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, Μαριλένα Κοππά, 555–64. Αθήνα: Πεδίο.

Μητσός, Αχιλλέας. 2020. Πολιτική Συνοχής: Σκεπτικό, Κίνητρα, Αρχές και Στόχοι. Policy paper 32/2020. Αθήνα: ΕΛΙΑΜΕΠ.

Μοσχοβίδης, Νικόλαος. 2022. ‘Η Διακυβέρνηση Της Πολιτικής Συνοχής Της Ευρωπαϊκής Ένωσης Και Του Σχεδίου Ανάκαμψης Για Την Ευρώπη. Η Περίπτωση Της Ελλάδας’. Διπλωματική εργασία ΔΠΜΣ Διακυβέρνηση και Περιφερειακή Ανάπτυξη, Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ. 

Παπάζογλου, Χρήστος. 2021. ‘Σαράντα Χρόνια Συμμετοχής Της Ελλάδας Στην ΕΕ: Ώρα Για Βιώσιμη Πραγματική Σύγκλιση’. In Ελλάδα-Ευρωπαϊκή Ένωση: Μια Σχέση ‘Μέσα Από Σαράντα Κύματα’, 1981-2021, 566–78. Αθήνα: Πεδίο.

Ψυχάρης, Γιάννης. 2014. ‘Η Σύγχρονη Εμπειρία Σχεδιασμού Και Υλοποίησης Περιφερειακών Προγραμμάτων Στην Ελλάδα: Μια Πρώτη Καταγραφή Και Απόπειρα Αξιολόγησης’. Περιφέρεια 4 (4): 199–229. 

———. 2021α. ‘Περιφερειακές Ανισότητες Και Πολιτική Συνοχής: Η Ελληνική Εμπειρία Πριν Και Κατά Τη Διάρκεια Της Οικονομικής Κρίσης’. Στο Ελλάδα-Ευρωπαϊκή Ένωση: Μια Σχέση ‘Μέσα Από Σαράντα Κύματα’, 1981-2021, επιμ. Αργύρης Γ. Πασσάς, Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, Μαριλένα Κοππά, 579–90. Αθήνα: Πεδίο.

———. 2021β. Τοπική Αυτοδιοίκηση Και Πολιτική Συνοχή. Η Συμμετοχή Και ο Ρόλος Των Δήμων Στο Νέο ΕΣΠΑ 2021-2027. Αθήνα: Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 

- Συναφείς επιστημονικές επιθεωρήσεις (ενδεικτικά):

Region & Periphery (στα ελληνικά)

Βιβλιογραφία (ξενόγλωσση)

Ξενόγλωσση

Ciffolilli, Andrea, Marco Pompili, Anna Borowczak, and Maja Hranilovic. 2024. ‘Absorption Rates of Cohesion Policy Funds. Research for REGI Committee’. European Parliament, Policy Department for Structural and Cohesion Policies. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2023/747284/IPOL_STU(2023)747284_EN.pdf

Dudek, C.M. 2018. 'Changing Governance of Cohesion Policy'. Ιn The Routledge Handbook of European Public Policy, επιμ. Ν. Zahariadis & L. Buonanno. Routledge.

European Court of Auditors. 2023. ‘EU Financing through Cohesion Policy and the Recovery and Resilience Facility: A Comparative Analysis’. European Court of Auditors.

Bachtler, J., and C. Mendez. 2021. Cohesion policy: doing more with less. In Policy Making in the European Union, edited by H. Wallace et al., 8^th edn. Oxford: Oxford U.P.

- Συναφείς επιστημονικές επιθεωρήσεις (ενδεικτικά):

Journal of European Public Policy

Journal of Common Market Studies

Journal of Public Policy

Journal of European Integration