Παρουσίαση/Προβολή

(300218) -  Π. Δουκέλλης

Περιγραφή Μαθήματος

ΠΡΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΙΙ

Εαρινό εξάμηνο 2024 - 2025: Η εμφάνιση του αστικού φαινομένου

 

Αντικείμενο του φετινού μαθήματος είναι η εμφάνιση του αστικού φαινομένου στην ιστορία, με βάση το παράδειγμα των περιοχών της εγγύς Ανατολής και της Μεσογείου. Δεν θα απουσιάσουν αναφορές σε περιπτώσεις πόλεων από τις άλλες περιοχές του κόσμου, με εξαίρεση βέβαια την Αυστραλία.

Εμφάνιση και επικράτηση του φαινομένου μέσα από πολέμους και συμμαχίες, λιμούς και λοιμούς, θριάμβους και καταστροφές. Η γεωγραφική περιοχή αναφοράς είναι μια δύσκολη περιοχή για την ανάπτυξη πόλεων. Τίθενται μείζονα ερωτήματα ύδρευσης, τροφοδοσίας, ζητήματα υγιεινής διαβίωσης, κατασκευής και δόμησης των διαφόρων κτισμάτων. Η προσέγγισή μας βέβαια δεν θα είναι ούτε αρχιτεκτονική/ πολεοδομική, ούτε ιστορική/ αρχαιολογική. Η στόχευση του μαθήματος είναι κοινωνιολογική: αστικές κοινωνίες κατά το απώτατο παρελθόν, κοινωνίες γεωργών, στρατευμένων, δούλων.

Η προσέγγιση θα είναι εξελικτική. Ας έχουμε υπόψη ότι το αστικό φαινόμενο είναι σχετικά πρόσφατο: υφίσταται με διακυμάνσεις τα τελευταία 8 000 χρόνια έναντι των 200 000 ετών του homo sapiens sapiens. Το μάθημα επικεντρώνεται στις κατά καιρούς αλλαγές και στις πιέσεις που δέχθηκαν οι ανθρώπινες κοινωνίες και οι οποιες ώθησαν πράγματα και καταστάσεις σε μία επόμενη φάση. Συχνά με αντιδράσεις και συγκρούσεις. Η δημιουργία πόλεων δεν ήταν σε καμιά περίπτωση μια υπόθεση ομόθυμης επιλογής των ανθρωπίνων όντων.

Το θέμα μας συνδέεται με την νεολιθική επανάσταση:  Από έναν τρόπο ζωής που βασιζόταν στο κυνήγι και στη συλλογή καρπών μεταβαίνομε σε έναν τρόπο ζωής που βασίζεται στην γεωργία / κτηνοτροφία και κυρίως στην σταδιακή εμφάνιση πλεονάσματος και την δημιουργία προϋποθέσεων για ανταλλαγές προϊόντων, για πληθυσμιακή πύκνωση, για εξειδίκευση και επιμερισμό αρμοδιοτήτων.

Προέχει ο ορισμός αστικού φαινομένου: Ποικίλα κριτήρια και κυρίως συνδυασμός αυτών. Ζητήματα δημογραφίας - Βιοτεχνικές εγκαταστάσεις – Οχυρώσεις - Μέγεθος και δομή του οικισμού - Διάρκεια ζωής του οικισμού. Μείζων προϋπόθεση η πληθυσμιακή συγκέντρωση. Το παράδειγμα της Ιεριχούς, το παράδειγμα του Catal Huyuk. Ζητήματα παραγωγής και μεταφοράς προϊόντων - Γεω-οικονομικός ντετερμινισμός; - Η αμφίδρομη σχέση πόλεως – υπαίθρου. Πόλεις και πολιτικές ιεραρχήσεις.

Πέραν των υλικοτεχνικών δομών και διαδράσεων ως προϋποθέσεων του αστικού φαινομένου, γίνεται αναφορά στο θεμελιώδες ζήτημα της συγκρότησης της συλλογικής μνήμης και της καταγραφής της. Αναφορά στο έργο και στις θέσεις του Μ. Halbwachs. Οι χωρο-χρονικές προϋποθέσεις της μνήμης - Η συσχέτιση με την ομάδα, οι τελετές, τα ημερολόγια - Η ανακατασκευή - μνημοτεχνική – σκηνοθεσία – συμμετοχή. Από τις τελετές στα κείμενα: η γραφή, ο κανόνας - επανάληψη και απόκλιση (Αριστοτέλης)

Το ζήτημα της εξάπλωσης του αστικού φαινομένου στην μεσογειακή λεκάνη: εμπορικές δραστηριότητες, η αναζήτηση των μετάλλων, η διάδοση του γραπτού κώδικα επικοινωνίας, οι αποικίες (Φοίνικες και Έλληνες, αλλά και οι Ετρούσκοι)

Γραφή και προφορικότητα: η επική ποίηση του Ομήρου και του Ησιόδου. Η οργάνωση των κοινωνιών του Ομήρου και οι αξίες της.

Η θεματική του μαθήματος έρχεται να ενισχύσει το πρόγραμμα σπουδών Κοινωνιολογίας με την συγκροτημένη παρουσίαση του ζητήματος των απαρχών του αστικού φαινομένου, στην ιστορική του, κυρίως στην κοινωνιολογική του διάσταση αυτή καθαυτή, όσο και ως κατοπτρισμός του φαινομένου, έτσι όπως αυτό πραγματώνεται κατά τις νεώτερες εποχές.

Το μάθημα έχει σεμιναριακό χαρακτήρα. Εκτιμάται ιδιαιτέρως η ενεργός συμμετοχή των φοιτητών/τριών. Η σελίδα του μαθήματος στο open e class έχει σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο. Οι ενδιαφερόμενοι φοιτητές/τριες καλούνται να την συμβουλεύονται συχνά, καθώς θα αναρτώνται αρχεία με το εποπτικό υλικό των μαθημάτων και σύντομες παρουσιάσεις των εβδομαδιαίων συναντήσεων. Το μάθημα συνοδεύεται από επιτόπιες επισκέψεις σε χώρους εντός της πόλεως.  

Ενδεικτική βιβλιογραφία

M. Weber, Η πόλη, ελλην. μετφρ. Αθήνα 2003.

P. Bairoch, De Jéricho à Mexico. Villes et économie dans l’histoire, Παρίσι 1985.

R. Osborne, Η γένεση της Ελλάδας, Αθήνα, Οδυσσέας 2000.

Fr. de Polignac, Η γέννηση της αρχαίας ελληνικής πόλης, Αθήνα, MIET 2000.

G. Leick, Mesopotamia. The invention of the city, The Penguin Press 2001.

Ch. Gates, Ancient cities, Routledge 2003.

M. Halbwachs, Η συλλογική μνήμη, Αθήνα, Παπαζήσης 2013.

J. Assmann, Η πολιτισμική μνήμη, Ηράκλειο ΠΕΚ 2017.

M.L. Smith, Cities. The first 6000 years, Λονδίνο 2019.

N. Yoffee, Myths of the archaic State, Καιμπριτζ 2005.

D. Wengrow, What makes Civilization?, Οξφόρδη 2010.

 

Ημερομηνία δημιουργίας

Παρασκευή 21 Φεβρουαρίου 2020