Παρουσίαση/Προβολή

Εικόνα επιλογής

Οικονομία και Κοινωνία στην Ελλάδα του 19ου αιώνα

(300017) -  Mαριάνθη Κοτέα

Περιγραφή Μαθήματος

   

     Το μάθημα διερευνά τη διαδικασία μετασχηματισμού της νεότερης Ελλάδας από αγροτική σε αστική κοινωνία. Παρουσιάζει αφενός πως το νεοσύστατο ελληνικό κράτος επιχείρησε να εκσυγχρονίσει την παραδοσιακή κοινωνία του 19ου αιώνα «από τα πάνω» δημιουργώντας το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο. Κι αφετέρου πως οι εγχώριες υλικές συνθήκες και η ντόπια νοοτροπία αποδείχθηκαν ισχυρότερες από τους αστικούς θεσμούς, οι οποίοι απέτυχαν να εκπληρώσουν το στόχο τους. Κάτω απ’ αυτήν την οπτική τα κύρια θέματα του μαθήματος είναι: α) η αγροτική ιδιοκτησία και η πρώτη αγροτική μεταρρύθμιση, η εμπορευματοποίηση της αγροτικής παραγωγής και το σταφιδικό ζήτημα, το ζήτημα των μεγάλων γαιοκτησιών στην Αττική, τη Φθιώτιδα, την Εύβοια, τη Θεσσαλία και την Άρτα και η δεύτερη αγροτική μεταρρύθμιση, β) η διαδικασία εκβιομηχάνισης και ο μετασχηματισμός του Πειραιά σε «ελληνικό Μάντσεστερ» και γ) η εισαγωγή του ατμού στην εμπορική ναυτιλία και η ανάπτυξη του θαλάσσιου εξωτερικού εμπορίου.

     Οι στόχοι του μαθήματος εξυπηρετούνται από την αναφορά στις σημαντικότερες εξελίξεις των επιμέρους τομέων της οικονομίας. Η διδασκαλία ξεκινάει με μια εισαγωγική θεματική ενότητα η οποία αφορά το νεοσύστατο ελληνικό κράτος και συνεχίζεται με τρεις θεματικές ενότητες, από τις οποίες η πρώτη αναφέρεται στον αγροτικό τομέα που προετοίμασε το έδαφος για τον αστικό μετασχηματισμό της οικονομίας και της κοινωνίας, η δεύτερη αφορά τη δευτερογενή παραγωγή και τη σύσταση των πρώτων ατμοκίνητων εργοστασίων και η τρίτη παρουσιάζει τις εξελίξεις στο εξωτερικό εμπόριο και στη ναυτιλία, δηλαδή στους δύο τομείς που εξυπηρέτησαν τις ανάγκες της εγχώριας αλλά και της διεθνούς παραγωγής.   

     Προτεινόμενα εναλλακτικά συγγράμματα και εξεταστέα ύλη

Οι φοιτητές/τριες υποχρεούνται να επιλέξουν ένα από τα δύο παρακάτω συγγράμματα:

1. Θεόδωρος Σακελλαρόπουλος, Θεσμικός μετασχηματισμός και οικονομική ανάπτυξη-Κράτος και οικονομία στην Ελλάδα 1830-1922, Διόνικος, Αθήνα, 2006. Εξεταστέα ύλη: σ.σ. 69-238 και 272-369.

2. Εισαγωγή στη Νεοελληνική Οικονομική Ιστορία (18ος-20ός αιώνας), επιμέλεια Βασίλης Κρεμμυδάς, τυπωθήτω, Αθήνα, 1999. Εξεταστέα ύλη: σ.σ. 13-176.

Στην εξεταστέα ύλη του μαθήματος, περιλαμβάνονται: 1. οι διαφάνειες που χρησιμοποιούνται κατά τη διδασκαλία και 2. τα δύο κείμενα του Βασίλειου Πατρώνη, τα οποία είναι αναρτημένα στην επιλογή "Σύνδεσμοι".

 Φωτογραφία μαθήματος: άποψη των Ανακτόρων και της πλατείας Συντάγματος από την οδό Ερμού.

The course examines the process of transformation of modern Greece from an agrarian to an urban society. It shows, on the one hand, how the newly established Greek state attempted to modernize the traditional society of the 19th century "from above" by creating the appropriate institutional framework. On the other hand, presents how domestic material conditions and the local mentality proved stronger than urban institutions, which failed to fulfill their goal. From this perspective, the main topics of the course are: a) agricultural property and the first agrarian reform, the commercialization of agricultural production and the raisin issue, the issue of large landholdings in Attica, Phthiotis, Euboea, Thessaly and Arta and the second agrarian reform, b) the process of industrialization and the transformation of Piraeus into a "Greek Manchester" and c) the introduction of steam to commercial shipping and the development of maritime foreign trade. 
 
The objectives of the course are fulfilled by presenting the most important developments in the individual sectors of the economy. The teaching begins with an introductory thematic unit concerning the newly established Greek state and continues with three thematic units, the first of which refers to the agricultural sector that prepared the ground for the urban transformation of the economy and society, the second concerns secondary production and the establishment of the first steam-powered factories, and the third presents developments in foreign trade and shipping, that is, in the two sectors that served the needs of domestic and international production.

Ημερομηνία δημιουργίας

Παρασκευή 16 Δεκεμβρίου 2016

Σελίδα μαθήματος
  • Περίγραμμα

    Διδάσκοντες

    Μαριάνθη Κοτέα, Καθηγήτρια

    Προτεινόμενα εναλλακτικά συγγράμματα και εξεταστέα ύλη

    Οι φοιτητές/τριες υποχρεούνται να επιλέξουν ένα από τα δύο παρακάτω συγγράμματα:

    1. Θεόδωρος Σακελλαρόπουλος, Θεσμικός μετασχηματισμός και οικονομική ανάπτυξη-Κράτος και οικονομία στην Ελλάδα 1830-1922, Διόνικος, Αθήνα, 2006. Εξεταστέα ύλη: σ.σ. 69-238 και 272-369.

    2. Εισαγωγή στη Νεοελληνική Οικονομική Ιστορία (18ος-20ός αιώνας), επιμέλεια Βασίλης Κρεμμυδάς, τυπωθήτω, Αθήνα, 1999. Εξεταστέα ύλη: σ.σ. 13-176

     

    Βιβλιογραφία

    ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος

    • Σβώλος Αλέξανδρος, Τα Ελληνικά Συντάγματα 1822-1952. Η συνταγματική ιστορία της Ελλάδος, Στοχαστής, Αθήνα, 1972.
    • Δερτιλής Γιώργος, Ατελέσφοροι ή Τελεσφόροι; Φόροι και εξουσία στο Νεοελληνικό κράτος, Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1993.
    • Δεσποτόπουλος Αλέξανδρος, Πολιτική Ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος, Παπαζήσης, Αθήνα, 1979, τ. πρώτος (1821-1832), τχ. Α΄.
    • Πετρόπουλος Ιωάννης Α. – Κουμαριανού Αικατερίνη, Η θεμελίωση του ελληνικού κράτους. Οθωνική περίοδος 1833-1843, Παπαζήσης, Αθήνα, 1982.
    • Τσουκαλάς Κωνσταντίνος, Κοινωνική ανάπτυξη και κράτος. Η συγκρότηση του δημόσιου χώρου στην Ελλάδα, Θεμέλιο, Αθήνα, 1981.
    • Φίλιας Βασίλης, Κοινωνία και εξουσία στην Ελλάδα. Νόθα αστικοποίηση (1800-1864), Σύγχρονα κείμενα, Αθήνα, 1974.

    ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο αγροτικός τομέας

    • Βεργόπουλος Κώστας, Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα. Η κοινωνική ενσωμάτωση της γεωργίας, Εξάντας, Αθήνα, 1975
    • Του ίδιου, Κράτος και οικονομική πολιτική στον 19ο αιώνα, Εξάντας, 1994.
    • Καλαφάτης Θανάσης, Αγροτική πίστη και οικονομικός μετασχηματισμός στη Β. Πελοπόννησο, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1990-1992, 3 τόμ.
    • Πιζάνιας Πέτρος, Οικονομική ιστορία της ελληνικής σταφίδας, 1851-1912, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος-Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα, 1988.
    • Πρόντζας Βαγγέλης, Οικονομία και γαιοκτησία στη Θεσσαλία (1881-1912), Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1992.

    ΤΡΙΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η δευτερογενής παραγωγή

    • Αγριαντώνη Χριστίνα, Οι απαρχές της εκβιομηχάνισης στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα, Κατάρτι, Αθήνα, 2010, β’ έκδοση.
    • Πιζάνιας Πέτρος, Οι φτωχοί των πόλεων. Η τεχνογνωσία της επιβίωσης στην Ελλάδα το μεσοπόλεμο, Θεμέλιο, Αθήνα, 1993.
    • Ρηγίνος Μιχάλης, Παραγωγικές δομές και εργατικά ημερομίσθια στην Ελλάδα 1909-1936, Ιστορικό Αρχείο Εμπορικής Τράπεζης της Ελλάδος, Αθήνα, 1987.
    • Του ίδιου, Μορφές παιδικής εργασίας στη βιομηχανία και τη βιοτεχνία, 1870-1940, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεοελαίας/Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς-Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών/Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα, 1995.
    • Χατζηϊωσήφ Χρήστος, Η γηραιά σελήνη, η βιομηχανία στην ελληνική οικονομία 1830-1940, Θεμέλιο, Αθήνα, 1993.

    ΤΕΤΑΡΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η εμπορική ναυτιλία και το εξωτερικό εμπόριο

    • Κρεμμυδάς Βασίλης, Ελληνική ναυτιλία, 1776-1835, Αθήνα, 1985, 1986, τ. 1-2.
    • Του ίδιου, Το εμπόριο της Πελοποννήσου στο 18ο αιώνα (1715-1792), Αθήνα, 1972.
    • Παπαθανασόπουλος Κωνσταντίνος, Ελληνική εμπορική ναυτιλία (1833-1856). Εξέλιξη και αναπροσαρμογή, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1983.
    • Του ίδιου, Εταιρεία Ελληνικής Ατμοπλοΐας (1855-1872). Τα αδιέξοδα του προστατευτισμού, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 1988.