Παρουσίαση/Προβολή

(11Μ311) -  Αριστείδης Μπαλτάς

Περιγραφή Μαθήματος

Συνοπτική περιγραφή:

Η φιλοσοφία αποσκοπεί στην ορθολογική και εν ταυτώ αυστηρή κατανόηση του παντός (φύση, κοινωνία, άνθρωπος) και στην έλλογη προβολή ή υποβολή των όρων του ευ ζην. Αλλά η εν τοις πράγμασι τελούμενη ιστορία αμφισβητεί κατά άτακτους και ακατάτακτους καιρούς εδραιωμένες κατευθυντήριες φιλοσοφικές ιδέες και συναφείς συστηματοποιήσεις μέσω μιας ριζικής έκπληξης που μπορεί να επισυμβεί οπουδήποτε και οποτεδήποτε. Η ριζική έκπληξη καταλαμβάνει τη φιλοσοφία εξαπίνης και προκαλεί την αυτο-αναμόρφωσή της (όχι χωρίς αντιστάσεις) προκειμένου η ίδια να την αντιμετωπίσει, αλλά και να τιθασεύσει για το διηνεκές κάθε μελλούμενη έκπληξη. Ωστόσο μια επόμενη ριζική έκπληξη δεν λείπει να εμφανιστεί και ο κύκλος επαναλαμβάνεται. Η ένταση, αν όχι γιγαντομαχία, μεταξύ φιλοσοφίας και τελούμενης ιστορίας δεν εξαλείφεται οριστικά ποτέ. Τούτη είναι ένταση επί και περί ορθολογικότητας ή επί και περί συστηματοποίησης. Αλλά και ένταση τελικά πολιτική. Γιατί η ριζική έκπληξη και η συνεπόμενη φιλοσοφική αναμόρφωση βάλλει εναντίον εμπεδωμένων και κυριολεκτικά καθ-ιερωμένων κοινών τόπων. Δηλαδή το πεδίο μάχης που διανοίγεται συναφώς αφορά σύγκρουση ανάμεσα σε συντήρηση και ανατροπή.

            Προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς της, η φιλοσοφία διαχωρίζεται σε τομείς που αφορούν κατά τον έναν ή τον άλλο τρόπο το φυσικό, το κοινωνικό και το ανθρώπινο γίγνεσθαι εν όλω. Όπου το κοινωνικό και το ανθρώπινο γίγνεσθαι τελείται εντός φύσεως και εντός ανθρώπινης γλώσσας κατά διαφορετικούς άξονες, διαστάσεις και δραστηριότητες: αξιοποίηση ή εκμετάλλευση της ίδιας της φύσης, κοινωνική κίνηση (οικονομία, πολιτική, ιδεολογία, νοοτροπίες, κοσμοαντιλήψεις), καθεστώτα και θεσμοί, επιστήμες και τέχνες, τεχνολογικές καινοτομίες και εξελίξεις. Κάθε συναφής δραστηριότητα ασκεί προσίδια μορφή ορθολογικότητας και φέρεται από προσίδια ‘γλώσσα’, όπως όλα μεταβάλλονται ιστορικά. Η φιλοσοφία θεματοποιεί αυτήν την πολυπλοκότητα κατά τους δικούς της γενικότροπους όρους: μεταφυσική και ηθική, οντολογία και γνωσιολογία, φιλοσοφία του νου και της γλώσσας, φιλοσοφία των επιστημών και της τέχνης, πολιτική φιλοσοφία κ.ο.κ. Αλλά για την ίδια, τα αντίστοιχα θέματα συνδέονται εσωτερικά: σκοπός της φιλοσοφίας είναι η αυστηρή κατανόηση του παντός κατά τρόπο ενιαίο. Τουλάχιστον δυνάμει.

               Ωστόσο, η πρόκληση που προέρχεται απο την τελούμενη ιστορία μέσω ριζικής έκπληξης υποχρεώνει τη φιλοσοφία να μετριάσει τις φιλοδοξίες της. Δηλαδή να αποσαφηνίσει την εικόνα που έχει για τον εαυτό της και να καταδείξει, όσο ταπεινά απαιτείται, το αδύνατον να τιθασεύσει οριστικά την τελούμενη ιστορία. Όπως και να ξεκαθαρίσει με τους προσίδιους όρους της τόσο τη δική της μορφή δραστηριότητας όσο και τις συσχετίσεις και εντάσεις μεταξύ φιλοσοφίας, ιστορίας (όχι μόνον τελούμενης, αλλά και γραφόμενης και βιούμενης), γλώσσας, μορφών ορθολογικότητας και ‘γλωσσών’. Μολαταύτα τούτα τα καθήκοντα κατά κανόνα αποσιωπούνται: η εξέτασή τους δεσμεύεται από τη θεσμικά κατεστημένη διαίρεση μεταξύ διακριτών ακαδημαϊκών ‘κλάδων’, χωρίς να διατίθενται φιλοσοφικώς πειθαρχημένα κριτήρια συναφώς. Το μάθημα αποσκοπεί στο να αναδείξει και να αποτιμήσει κριτικά αυτή τη συνθήκη. Προφανώς από το εσωτερικό της φιλοσοφίας

Ημερομηνία δημιουργίας

Κυριακή 3 Δεκεμβρίου 2023