Παρουσίαση/Προβολή

(11Μ291) -  Σπύρος Μπενετάτος

Περιγραφή Μαθήματος

Συνοπτική περιγραφή:

Το ζήτημα της μορφής του πολιτεύματος και ο συσχετισμός του με τις κοινωνικές συγκρούσεις απασχολεί το σύνολο των πολιτικών στοχαστών της κλασικής εποχής. Έτσι, στο μάθημα θα επιμείνουμε σε μερικές από τις σημαντικότερες στιγμές της κλασσικής πολιτικής σκέψης.

 Στην κλασική αρχαιότητα και, ιδιαίτερα, στην κλασική Αθήνα, το ζήτημα της μορφής του πολιτεύματος βρίσκεται στο επίκεντρο τόσο της τρέχουσας πολιτικής ζωής, όσο και του θεωρητικού πολιτικού προβληματισμού. Τούτο συμβαίνει, πρώτα απ’ όλα διότι (αντίθετα προς τις σημερινές προσεγγίσεις) η μορφή του πολιτεύματος δηλώνει την κοινωνική ομάδα που κατέχει την εξουσία, αντανακλώντας άμεσα τις συγκρούσεις που διέπουν την πολιτική κοινωνία. Έπειτα, το ζήτημα του πολιτεύματος εκτείνεται σε όλο το εύρος των ζητημάτων που περιλαμβάνονται στον αγώνα των αντίπαλων τάξεων για την ηγεμονία, για την ανάδειξη της δικής τους εξουσίας ως προάγουσας το γενικό συμφέρον της πολιτικής κοινωνίας. Έτσι, οι μορφές των πολιτευμάτων συσχετίζονται με το κοινωνικο-πολιτικό όραμα, τις αξίες και τον τρόπο ζωής που η κάθε μορφή πολιτεύματος προάγει, τις αρετές που απαιτεί η καλή διακυβέρνηση της πόλεως και την ιδιαίτερη αντίληψη της δικαιοσύνης που δικαιολογεί την ανάληψη της εξουσίας από τη μια ή την άλλη κοινωνική τάξη. Τέλος, όπως διαφαίνεται από τα παραπάνω, το πολιτειακό επίδικο αποτελεί προνομιακό πεδίο για να αντιληφθούμε τη συνάφεια μεταξύ πολιτικού και ηθικού προβληματισμού στις θεωρητικές προσεγγίσεις της κλασικής αρχαιότητας.

 

Περιγραφή μαθημάτων:
1ο: Εισαγωγικά ζητήματα: α) Το ιστορικό πλαίσιο της γέννησης της πολιτικής φιλοσοφίας. β) Γενικά χαρακτηριστικά της κλασικής πολιτικής φιλοσοφίας.
2ο: Ψευδο-Ξενοφών, Αθηναίων Πολιτεία: Μια ολιγαρχική προσέγγιση της αθηναϊκής δημοκρατίας ως μορφής εξουσίας των λαϊκών στρωμάτων.
3ο Θουκυδίδης, Ιστορία: «Επιτάφιος»: Το αθηναϊκό πολίτευμα ως βάση ενός παραδειγματικού τρόπου ζωής.
4ο Η αντίθεση φύσης και νόμου στον στοχασμό του 5ου αιώνα (1ο μέρος): Πολιτικές αναλύσεις με όρους συσχετισμού δυνάμεων: Θρασύμαχος (Πλ. Πολιτεία Βιβλ. Α), Θουκυδίδης, Ιστορία: Διάλογος Μηλίων, Μυτιληναϊκά)
5ο Α) Εισαγωγή στον πλατωνικό διάλογο. Β) Η αντίθεση φύσης και νόμου στον στοχασμό του 5ου αιώνα (2ο μέρος): Πλάτων, Γοργίας: ο διάλογος Σωκράτη και Καλλικλή: Ένα αίτημα φυσικού δικαίου και ο έλεγχός του στη βάση της έννοιας του αγαθού.
6ο: Πλάτων, Πολιτεία (Βιβλ. Β & Δ): α) Η πρόκληση των Γλαύκωνα και Αδείμαντου: θεωρίες κοινωνικού συμβολαίου. β) Η συγκρότηση της πολιτείας και η αναλογία της με την ψυχή.
7ο Πλάτων, Πολιτεία: α) Η ιδανική πολιτεία (αποσπάσματα από τα Βιβλ. Ε-Ζ). β) Η θεωρία της διαδοχής των πολιτευμάτων (Βιβλ. Η).
8ο : Αριστοτέλης : Εισαγωγή στην αριστοτελική πρακτική φιλοσοφία
9ο: Αριστοτέλης: Πολιτικά, Βιβλ. Α, κεφ. 1-2: Κοινωνία, είδη κοινωνίας, μορφές εξουσίας.
10: ο Αριστοτέλης, Πολιτικά, Βιβλ. Γ, κεφ. 1-8: Τα είδη πολιτευμάτων και η έννοια του πολίτη.
11ο Αριστοτέλης, Πολιτικά, Βιβλ. Γ. κεφ. 9-12: Οι ταξικές προσεγγίσεις των πολιτευμάτων και η αριστοτελική ανασύνθεσή τους.
12ο Παρουσιάσεις φοιτητών. (Παρουσίαση του προσχέδιου της απαιτούμενης εργασίας.)
13ο Παρουσιάσεις φοιτητών.

 

Στόχοι: 

Το μάθημα στοχεύει στην εξοικείωση των φοιτητών με την κλασική πολιτική φιλοσοφία. Διεξάγεται στη βάση της ομαδικής μελέτης επιλεγμένων κλασσικών κειμένων. Η συγκεκριμένη μορφή του μαθήματος εξυπηρετεί έναν διττό στόχο: την κατανόηση, αφενός, βασικών επίδικων της κλασσικής πολιτικής σκέψης, την καλλιέργεια, αφετέρου, των ιδιαίτερων δεξιοτήτων που διευκολύνουν τη δημιουργική έρευνα στο πεδίο της αρχαίας φιλοσοφίας.

 

Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές/τριες α) θα γνωρίζουν τις βασικές πολιτειακές θεωρίες της κλασσικής αρχαιότητας και θα είναι σε θέση να τις συσχετίσουν με τον ευρύτερο πολιτικό, ηθικό και κοινωνικό προβληματισμό της εποχής, β) θα έχουν συνηθίσει να προσεγγίζουν την αρχαία κλασσική σκέψη ανατρέχοντας στις υπάρχουσες πηγές, να αναλύουν διεξοδικά τα κλασσικά κείμενα και, στη βάση αυτή, να εξετάζουν κριτικά τη δευτερογενή σχετική βιβλιογραφία.

 

Προϋποθέσεις:

Από τους φοιτητές δεν απαιτείται ιδιαίτερη προηγούμενη τριβή με την αρχαία φιλοσοφία. Αξιολόγηση: Απαιτείται η εκ των προτέρων ανάγνωση των κειμένων που θα συζητούνται στο μάθημα, μια γραπτή εργασία έκτασης 4.000 - 6.000 λέξεων και η προφορική παρουσίαση του προσχεδίου της εργασίας τους στο μάθημα. Η βαθμολογία θα καθορισθεί βάσει της γραπτής εργασίας και της ενεργής συμμετοχής στο μάθημα.

 

Βιβλιογραφία:
Κείμενα:
Aριστοτέλης, Πολιτικά, εισ.-μτφ-σχολ. Π. Τζιώκα-Ευαγγέλου, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη,
2005κε.
Θουκυδίδης, Ιστορία, εισ.-μτφ-σχολ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Πόλις, Αθήνα, 2011.
Πλάτων, Γοργίας, εισ.-μτφ-σχολ. Ηλ. Βαβούρας, Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2008.
Πλάτων, Πολιτεία, εισ.-μτφ-σχολ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος, Πόλις, Αθήνα, 2002.
Ψευδο-Ξενοφών, Αθηναίων Πολιτεία, εισ.-μτφ-σχολ. Β. Λεντάκης, Στιγμή, Αθήνα,
2010.
Μελέτες:
A.W.H. Adkins, Ηθικές αξίες και πολιτική συμπεριφορά στην αρχαία Ελλάδα, [1972],
Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2010.
J. Annas, Εισαγωγή στην Πολιτεία του Πλάτωνα, Καλέντης, Αθήνα, 2006.
R. K. Balot (ed.), A Companion to Greek and Roman Political Thought, Blackwell,
Oxford, 2009.
J. Coleman, Ιστορία της πολιτικής σκέψης. Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι τους πρώτους
χριστιανικούς χρόνους, Κριτική, Αθήνα 2005.
C. Mossé, Iστορία των πολιτικών θεωριών στην αρχαία Eλλάδα, [1975], I.
Zαχαρόπουλος, Aθήνα, χ.χ.
W. Kullmann, H πολιτική σκέψη του Aριστοτέλη, MIET, Αθήνα:1996.
N. Pappas, Πολιτεία του Πλάτωνα: Ένας οδηγός ανάγνωσης, Εκδόσεις Οκτώ, Αθήνα,
2006.
C. Rowe & M. Schofield (eds.), The Cambridge History of Greek and Roman
Political Thought, Cambridge U. Press, Cambridge, 2000.
T. Sinclair, Ιστορία της Ελληνικής Πολιτικής Σκέψεως, Παπαζήσης Α.Ε.Β.Ε., Αθήνα,
1969.
F. Wolff, O Aριστοτέλης και η πολιτική, Kαρδαμίτσα, Αθήνα, 1995.

Ημερομηνία δημιουργίας

Δευτέρα 24 Μαΐου 2021