Γενική Περιγραφή του Μαθήματος

Στο μάθημα διερευνάται η επίδραση της παγκοσμιοποίησης στη διαμόρφωση του ποινικού φαινομένου και οι πρακτικές, τα πρότυπα και οι προοπτικές υπέρβασης του κατασταλτικού προτύπου κατά την αντιμετώπιση του εγκλήματος, μέσω της ιδέας του διαπολιτισμικού διαλόγου.

Αντικείμενο του μαθήματος είναι η επεξεργασία και αξιοποίηση των βασικών θέσεων της θεωρίας, στο πεδίο της Κριτικής και της Πολιτισμικής Εγκληματολογίας, η συσχέτισή τους με την προβληματική του διαπολιτισμικού διαλόγου και η μελέτη της εφαρμογής τους σε μη κατασταλτικές πολιτικές αντιμετώπισης μη συμβατικών ιδίως εγκλημάτων. Το μάθημα επιδιώκει, να προσφέρει στους φοιτητές α)  τα θεωρητικά εφόδια για την κατανόηση, την κριτική ανάλυση επιβλαβών φαινομενων  και εγκλημάτων από την οπτική  της εγκληματολογικής έρευνας, β) εργαλεία κατανόησης πολιτικών και  καλών  πρακτικων  για την εφαρμογή ήπιων μέτρων αντιμετώπισης μη συμβατικών ιδίως εγκλημάτων, σε επίπεδο πρόληψης και καταστολής, αξιοποιώντας την οπτική της Κριτικής και Πολιτισμικής Εγκληματολογίας. Το μάθημα διαρθρώνεται σε πέντε ενότητες.

α) Στην πρώτη ενότητα εξετάζονται εισαγωγικά βασικές έννοιες, φαινόμενα και κοινωνικές διαδικασίες που άπτονται του θέματος, (π.χ. παγκοσμιοποίηση, κοινωνία της διακινδύνευσης, εγκληματοποίηση), ώστε να θα εξοικειωθούν οι εκπαιδευόμενοι/ες με το πλαίσιο, την ορολογία και την προβληματική που θέτει το μάθημα.

β) Στη δεύτερη ενότητα, αναπτύσσεται μια συγκριτική προσέγγιση των τάσεων εξέλιξης του ποινικού φαινομένου, που επικράτησαν από το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου έως σήμερα, στο πλαίσιο της ιστορικής συγκυρίας που το προσδιόρισε στη Δύση. Ειδικότερος στόχος εδώ είναι, να κατανοήσουν οι φοιτητές/τριες τη σχετικότητα και τις διαφορές του ποινικού φαινομένου σε σύγκριση με το παρελθόν, την αλληλεπίδραση μεταξύ κοινωνικών μεταβολών και διαμόρφωσής του ποινικού φαινομένου και να μάθουν, να συγκρίνουν και να συσχετίζουν κοινωνικά φαινόμενα με θεσμικές απαντήσεις/αντιδράσεις.

γ) Στην τρίτη ενότητα  υπό το πρίσμα της Κριτικής και της Πολιτισμικής Εγκληματολογίας εξετάζεται το ποινικό φαινόμενο και ορισμένες τάσεις του σε σχέση με κεντρικά κοινωνικά ζητηματα παρανομίας που ανέκυψαν υπό την πίεση των ποικίλων δομικών μεταβολών και κρίσεων (όπως τα εγκλήματα του κράτους και τα εγκλήματα στο πλαίσιο εμπόλεμων καταστάσεων, το οργανωμένο έγκλημα, η τρομοκρατία, τα εγκλήματα των ισχυρών και της παγκοσμιοποίησης, η εγκληματικότητα του δρόμου).

Πρόκειται για επιμέρους ζητήματα εγκληματικότητας, τα οποία εξετάζονται σε συνάρτηση με μια σειρά από παραμέτρους όπως

α) με κοινωνικά προβλήματα που εκβάλλουν σε εγκληματοποιήσεις και θυματοποιήσεις·  β) με διακρίσεις και ανισότητες· β) με δημόσιες πολιτικές που άτυπα ή θεσμικά αναγνωρίζουν, αρνούνται ή συγκαλύπτουν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κρατικής και συστημικής βίας περιλαμβανομένης και της βίας του πολέμου· γ) με κοινωνικές συγκρούσεις που αντιμετωπίζονται μέσω του ποινικού φαινομένου όπως π.χ. κοινωνικές διαμαρτυρίες, εκδοχές της κοινωνικής βίας, πολιτικές διαστάσεις της βίας· δ) με τάσεις αντεγκληματικής πολιτικής και στερεοτυπικές αντιλήψεις που θέτει η κρατούσα άποψη σχετικά με το έγκλημα· και διερευνάται η σχέση μεταξύ κοινωνικής πρόληψης του εγκλήματος και διαπολιτισμικού διαλόγου. Στην ενότητα αυτήν οι φοιτητές θα μάθουν να προσεγγίζουν, να διερευνούν και να αναλύουν το ποινικό φαινόμενο, να σταθμίζουν κριτικά τις κρατούσες τάσεις και αντιλήψεις, να αντιλαμβάνονται και να αναλύουν τις επίσημες πρακτικές αναγνώρισης ή συγκαλυψης της βίας.

δ)  Στην τέταρτη ενότητα, προσεγγίζεται η έννοια, η ανάδυση, η εξέλιξη και η σημασία του διαπολιτισμικού διαλόγου, της ήπιας μεταχείρισης παραβατών του νόμου και οι μετουσιώσεις του στις θέσεις και κατευθύνσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, του ΟΗΕ και στην αντεγκληματική πολιτική. Μεταξύ άλλων συσχετίζεται ο διαπολιτισμικός διάλογος με την κοινωνική πρόληψη του εγκλήματος, με την αποκαταστατική (restorative)/ επανορθωτική δικαιοσύνη, ιδίως στο επίπεδο της διαμεσολάβησης και της ποινικής διαπραγμάτευσης, εξετάζεται η ενσωμάτωση πρακτικών αποκαταστατικής δικαιοσύνης στον ελληνικό ποινικό κώδικα και τέλος, προσεγγίζεται κριτικά η ιδέα του διαπολιτισμικού διαλόγου υπό το πρίσμα των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του ποινικού εγγυητισμού.

Επιδιωκεται να κατανοήσουν οι φοιτητές/τριες τη σχέση μεταξύ ήπιων μορφών ελέγχου, αντιμετώπισης του εγκλήματος και μεταχείρισης των εγκληματιών μέσω της ιδέας και των πρακτικών του διαπολιτισμικού διαλόγου και να μάθουν, να διερευνούν τις εφαρμογές του διαπολιτισμικού διαλόγου σε ποινικές και εξω-ποινικές πολιτικές αντιμετώπισης του εγκλήματος.

ε) Στην πέμπτη ενότητα εξετάζεται κριτικά η «ιδέα» και η εξέλιξη του διαπολιτισμικού διαλόγου, οι δυνατότητες και πρακτικές εφαρμογής του σε μη συμβατικά εγκλήματα (κρατικά, εταιρικά, εγκλήματα πολέμου, τρομοκρατίας) στην αντιμετώπιση τους και στη μεταχείριση των εγκληματιών στο πλαίσιο λειτουργίας θεσμών ελέγχου και ποινικών θεσμών ((εφορίες, οικονομικοί θεσμοί ελέγχου, αστυνομία, προδικασία, φυλακές, κλπ), και στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης. Οι φοιτητές θα μάθουν πως αναπτύσσεται, ενσωματώνεται, εξελίσσεται και μεταβάλλεται (ή νοθεύεται) θεσμικά η ιδέα του διαπολιτισμικού διαλόγου στην πρακτική των ποινικών θεσμών πρόληψης και καταστολής, της κρατικής διοίκησης και των εταιρειών στο πλαίσιο της κοινωνίας της διακινδύνευσης και του χρηματωπιστωτικού καπιταλισμού.

Βλ. αναλυτικό διάγραμμα και βιβλιογραφία στο μενού Έγγραφα

Βοηθητικό  υλικό  (βλ. μενού έγγραφα)

Βασική Ελληνόγλωσση Βιβλιογραφία : βλ. μενου πληροφορίες