Πολιτικὴ φιλοσοφία : φύση και σύμβαση (110369)
Γιῶργος Φαράκλας
Θεματική εισαγωγή στην πολιτική φιλοσοφία με σκοπό της προσέγγιση της ιστορικής αλλαγής από το αρχαίο στο νεώτερο εννοιολογικό πλαίσιο. Ενώ ο Αριστοτέλης θεωρεί τη δουλεία νόμιμη επειδή υπάρχει φυσική ανισότητα, ο Ρουσσώ θεωρεί ότι είμαστε ίσοι δια του νόμου ως μέλη της κοινωνίας, όσο κι αν είμαστε άνισοι από τη φύση μας. Πώς εξηγείται αυτή η αντιστροφή του τρόπου με τον οποίο σχετίζουν οι αρχαίοι και οι νεώτεροι το τι είναι νόμιμο με το τι είναι φυσικό; Θέματα: φύσει/ νόμω· οίκος/πόλις· πλούτος/ιδιότητα πολίτη· ιστορικό/κανονιστικό· έκπτωση/πρόοδος· ουτοπία/ρεαλισμός· κοινωνία πολιτών και πολιτική οικονο-μία· αστός/πολίτης· εμπόριο/πόλεμος· πολιτική επανάσταση/εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας.
Σκοποί-Μαθησιακά αποτελέσματα ― Βασικός σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειωθεί ο φοιτητής με την προβληματική της πολιτικής φιλοσοφίας και να μάθει να αναστοχάζεται κριτικά κείμενα που θεματοποιούν την πολιτική, αλλά και να μάθei να υποστηρίζουν με επιχειρήματα τη γνώμη που έχei σχηματίσει από την ανάγνωση ενός κειμένου ως προς τη δομή, τον στόχο, τον τύπο αιτιολόγησης.
Αξιολόγηση ― Οι φοιτητές αξιολογούνται βάσει τελικής εξετάσεως: Καλούνται να γράψουν ένα δοκίμιο με εισαγωγή, ανάπτυξη και συμπέρασμα επιλέγοντας ένα θέμα από τρία και χρησιμοποιώντας ελεύθερα σημειώσεις και βιβλία (όχι όμως ηλεκτρονικά μέσα) κατά την εξέταση. Καθώς το μάθημα διδάσκεται δύο φορές, ένα τρίωρο στα ελληνικά και ένα στα γαλλικά, τα γραπτά είναι είτε στα ελληνικά είτε στα γαλλικά για τους φοιτητές Erasmus και όποιον άλλο φοιτητή το επιθυμεί. Αποθαρρύνεται εντόνως η αναπαραγωγή θέσεων του διδάσκοντος ή χωρίων των κειμένων. Ενθαρρύνεται η χρήση εννοιολογικών εργαλείων για την προσπάθεια άρθρωσης προσωπικής προβληματικής.
Λιγότερα
Θεματική εισαγωγή στην πολιτική φιλοσοφία με σκοπό της προσέγγιση της ιστορικής αλλαγής από το αρχαίο στο νεώτερο εννοιολογικό πλαίσιο. Ενώ ο Αριστοτέλης θεωρεί τη δουλεία νόμιμη επειδή υπάρχει φυσική ανισότητα, ο Ρουσσώ θεωρεί ότι είμαστε ίσοι δια του νόμου ως μέλη της κοινωνίας, όσο κι αν είμαστε άνισοι από τη φύση μας. Πώς εξηγείται αυτή η αντιστροφή του τρόπου με τον οποίο σχετίζουν οι αρχαίοι και οι νεώτεροι το τι είναι νόμιμο με το τι είναι φυσικό; Θέματα: φύσει/ νόμω· οίκος/πόλις· πλούτος/ιδιότητα πολίτη· ιστορικό/κανονιστικό· έκπτωση/πρόοδος· ουτοπία/ρεαλισμός· κοινωνία πολιτών και πολιτική οικονο-μία· αστός/πολίτης· εμπόριο/πόλεμος· πολιτική επανάσταση/εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας.
Σκοποί-Μαθησιακά αποτελέσματα ― Βασικός σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειωθεί ο φοιτητής με την προβληματική της πολιτικής φιλοσοφίας και να μάθει να αναστοχάζεται κριτικά κείμενα που θεματοποιούν την πολιτική, αλλά και να μάθei να υποστηρίζουν με επιχειρήματα τη γνώμη που έχei σχηματίσει από τη
Θεματική εισαγωγή στην πολιτική φιλοσοφία με σκοπό της προσέγγιση της ιστορικής αλλαγής από το αρχαίο στο νεώτερο εννοιολογικό πλαίσιο. Ενώ ο Αριστοτέλης θεωρεί τη δουλεία νόμιμη επειδή υπάρχει φυσική ανισότητα, ο Ρουσσώ θεωρεί ότι είμαστε ίσοι δια του νόμου ως μέλη της κοινωνίας, όσο κι αν είμαστε άνισοι από τη φύση μας. Πώς εξηγείται αυτή η αντιστροφή του τρόπου με τον οποίο σχετίζουν οι αρχαίοι και οι νεώτεροι το τι είναι νόμιμο με το τι είναι φυσικό; Θέματα: φύσει/ νόμω· οίκος/πόλις· πλούτος/ιδιότητα πολίτη· ιστορικό/κανονιστικό· έκπτωση/πρόοδος· ουτοπία/ρεαλισμός· κοινωνία πολιτών και πολιτική οικονο-μία· αστός/πολίτης· εμπόριο/πόλεμος· πολιτική επανάσταση/εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας.
Σκοποί-Μαθησιακά αποτελέσματα ― Βασικός σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειωθεί ο φοιτητής με την προβληματική της πολιτικής φιλοσοφίας και να μάθει να αναστοχάζεται κριτικά κείμενα που θεματοποιούν την πολιτική, αλλά και να μάθei να υποστηρίζουν με επιχειρήματα τη γνώμη που έχei σχηματίσει από τη
1. Η αντίθεση φύσει/νόμω και η παραδοσιακή της νοηματοδότηση δια της αντίθεσης οίκος/πόλις
2. Πλάτων: η πόλις μιμείται τον οίκο γιατί η φύση είναι νομιμοποιητική αρχή της σύμβασης
3. Αριστοτέλης: η πόλις δεν μιμείται τον οίκο παρόλο που η φύση παραμένει νομιμοποιητική αρχή
4-5. Ουτοπική παράδοση: More, Bacon, Campanella, Morelly (αναφορά σε Fourier, Owen). Η κριτική του παρόντος στρέφεται προς τον οίκο με σκοπό να προτάξει το φυσικό ενάντια στη σύμβαση
6. Πολιτική της μεταρρύθμισης: Luther, Calvin. Ανατίμηση άμεσης φύσης, υποτίμηση υπερβατικής
7-8. Συμβολαιοκρατική παράδοση: Bodin, Hobbes, Locke, Rousseau (αναφορά σε Rawls). Η αυτοτέλεια που αποδίδεται στο συμβατικό αποκόπτει την πολιτεία τόσο από το φυσικό ως νομιμοποιητική αρχή όσο και από το φυσικό ως φυσική σύγκρουση συμφερόντων
9-11. Πραγματιστική παράδοση: Machiavelli, La Boétie, Spinoza (αναφορά σε Marx). Η ένταξη της πολιτείας στη φυσική σύγκρουση συμφερόντων αφαιρεί κάθε υπερβατικότητα από το φυσικό και καταργεί την επίκληση του οίκου
12. Hegel (αναφορά σε Arendt και Καστοριάδη): Νέα τοπολογία οικογένεια/κοινωνία/κράτος. Η φυσική σύγκρουση συμφερόντων εντάσσεται στην πολιτεία αλλά ως σφαίρα χωριστή από την πολιτική, οπότε η τελευταία αποδεσμεύεται και συμβατικά και πραγματικά από την οικογένεια
13. Συμπέρασμα: Επιπτώσεις της αποκαθήλωσης της φύσεως ως νομιμοποιητικού προτύπου. Η άρνηση μετατροπής των φυσικών διαφορών σε πολιτικές ανισότητες.
Οι συνεδρίες 2-12 περιλαμβάνουν ένα φροντιστήριο ανάγνωσης χαρακτηριστικών αποσπασμάτων των εκάστοτε υπό μελέτη στοχαστών.
Ρ. Azizoglu-Γ. Φαράκλας, Η δημοκρατία στην εξορία, Νήσος, Αθήνα 2012
Χ. Άρεντ, Ανθρώπινη κατάσταση, Γνώση, Αθήνα 1986.
―, Υπόσχεση πολιτικής, Κέδρος, Αθήνα 2009.
Αριστοτέλης, Πολιτικά, Ζαχαρόπουλος, Αθήνα χ.χ.
Καντ, Η διένεξη των σχολών, Σαββάλας, Αθήνα 2004.
Λοκ, Δεύτερη πραγματεία περί κυβερνήσεως, Γνώση, Αθήνα 1990.
Μακιαβέλλι, Έργα, Κάλβος, Αθήνα 1972.
Μόρους, Η ουτοπία, Κάλβος, Αθήνα 1984.
Πλάτων, Πολιτεία, Πόλις, Αθήνα 2002.
Ρουσσώ, Κοινωνικό συμβόλαιο, Πόλις, Αθήνα 2004.
Σπινόζα, Πολιτική πραγματεία, Πατάκης, Αθήνα 1996.
Γ. Φαράκλας, Νόημα και κυριαρχία, Εστία, Αθήνα 2007.
Χέγκελ, Βασικές κατευθύνσεις της φιλοσοφίας του δικαίου, Δωδώνη, Αθήνα 2004.
Χομπς, Λεβιάθαν, Γνώση, Αθήνα 1989.
Κ. Ψυχοπαίδης, Κανόνες και αντινομίες στην πολιτική, Πόλις, Αθήνα 1999.
