Λογοκρισία: Διεπιστημονικές Προσεγγίσεις (11Μ281)

Η μελέτη της λογοκρισίας αποτελεί μια υπό διαμόρφωση περιοχή έρευνας στο χώρο των κοινωνικών – ανθρωπιστικών επιστημών στην Ελλάδα, σημείο συνάντησης της νομικής και πολιτικής θεωρίας με την ηθική, την αισθητική και την ανάλυση του λόγου.

 “Λογοκρισία -δια του ελέγχου περιορισμό λέξεων, εικόνων, ιδεών που κρίνονται ως “προσβλητικές”- έχουμε όταν κάποιοι άνθρωποι επιτυγχάνουν να επιβάλλουν τις δικές τους πολιτικές ή ηθικές αξίες στους άλλους.”

Αυτό ορίζει ως λογοκρισία η μεγαλύτερη οργάνωση προστασίας δικαιωμάτων του ανθρώπου των ΗΠΑ, η American Civil Liberties Union. Ο παραπάνω ορισμός, εισάγει μια ενδιαφέρουσα οπτική του λογοκριτικού φαινομένου όχι τόσο μέσα από το φακό της ελευθερίας, αλλά μέσα από τα μάτια της ισότητας στην πολιτική κοινότητα. Όταν κάποιοι άνθρωποι καταφέρνουν να επιβάλλουν στους άλλους τις δικές τους αξίες ως ανώτερες που σιγάζουν τις υπόλοιπες αυτό δείχνει ότι για να υπάρξει λογοκρισία που είναι το ίδιον του περιορισμού της ελευθερίας πρέπει να υπάρχει ανισότητα. Διότι μόνο σε συνθήκες ανισότητας μέσα στην πολιτική κοινότητα μπορούν οι άνθρωποι να επιβάλουν στους άλλους τις δικές τους αξίες. Τα παραπάνω συμπυκνώνουν το επίδικο της λογοκρισίας και στην Ελλάδα στο ιστορικό βάθος του μεγαλύτερου μέρους του 20ού αιώνα.

Ερωτήματα που θα απασχολήσουν το μάθημα:

• Νοείται λογοκρισία σε μια εδραιωμένη δημοκρατία και ποια είναι η θέση της; Ποια είναι τα όρια ανάμεσα στη λογοκρισία και την κριτική;
• Ποιες είναι οι κρίσιμες διαφορές μεταξύ της λογοκρισίας παλαιότερα και σήμερα;
• Ποιες είναι οι μορφές της, πώς ταξινομούνται και πώς περιοδολογούνται;
• Ποια είναι τα λογοκριτικά κίνητρα (πολιτικά, εθνικά, κοινωνικά, ηθικά, θρησκευτικά ή αισθητικά); Πώς εκδηλώνεται η λογοκρισία στο όνομα του θρησκευτικά ιερού, του εθνικά θεσφάτου ή ακόμη και του πολιτικά ορθού;
• Πως εξελίσσεται μέσα στο χρόνο ο επίσημος, ο δημόσιος αλλά και ο ακαδημαϊκός Λόγος περί λογοκρισίας και ελευθερίας της έκφρασης, και πως αλλάζει η δημόσια πρόσληψη της ίδιας της έννοιας «λογοκρισία»;
• Πώς έχει διαμορφωθεί ιστορικά το πρόσωπο της λογοκρισίας στην τέχνη;

Αυτά είναι τα κρίσιμα επίδικα, ψηφίδες στη διαμόρφωση ενός γνωστικού αντικειμένου που βρίσκεται στα αρχικά στάδια της ερευνητικής του μορφοποίησης, στην εξέλιξη της οποίας το παρόν μάθημα επιθυμεί να συμβάλει.

Ως ακαδημαϊκή συνέχεια του προπτυχιακού μαθήματος "Τέχνη, ελευθερία, λογοκρισία", το μάθημα έχει ως στόχο να συμβάλλει στην εδραίωση και ενίσχυση του πεδίου των Σπουδών Λογοκρισίας (Censorship Studies) και στη δημιουργία μιας στέρεης ακαδημαϊκής βάσης, η οποία θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για την περαιτέρω ανάπτυξη του πεδίου. Στο μάθημα θα επιχειρηθεί η συναρμολόγηση του φαινομένου υπό την οπτική της νομικής και πολιτικής θεωρίας με την ανάδειξη συγκεκριμένων λογοκριτικών πρακτικών και συμβάντων σε διαφορετικά πεδία και πειθαρχίες κυρίως από τη σύγχρονη Ελληνική ιστορία. Θα ενθαρρύνει έτσι συγκριτικές προσεγγίσεις που μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε συνέχειες, ασυνέχειες και μεταβάσεις στις πράξεις και στους στόχους της λογοκρισίας, καθώς και στις λογοκριτικές πρακτικές, και να προσδιορίσουμε τις αλλαγές στην ίδια την έννοια της  «λογοκρισίας» και στη δημόσια πρόσληψή της. Πέραν των διδασκόντων, στο πλαίσιο του μαθήματος θα καλούνται πανεπιστημιακοί και ερευνητές που έχουν ασχοληθεί συστηματικά με το λογοκριτικό φαινόμενο ή/και άνθρωποι του λόγου και της τέχνης που έχουν υποστεί το λογοκριτικό βίωμα.