...ένας αναπάντεχος ορισμός του διανοούμενου από τον Jean Améry, Πέρα από την ενοχή και την εξιλέωση. Απόπειρες ενός εκμηδενισμένου να υπερβεί το ανυπέρβλητο, μετάφραση-σημειώσεις: Γιάννης Καλλιφατίδης, Άγρα, Αθήνα 2009: Ο διανοούμενος στο Άουσβιτς

Charles Kurzman and Lynn Owens, “The Sociology of Intellectuals”, Annual Sociological Review, 2002, 28: 63-90.

Gil Eyal and Larissa Buchholz, “From the Sociology of Intellectuals to the Sociology of Interventions”, Annual Sociological Review, 2010, 36: 117-137.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Ποιες είναι, κατά τους Kurzman και Owens οι τρεις κεντρικές/αντιμαχόμενες προσεγγίσεις στο πεδίο της κοινωνιολογίας των διανοουμένων; Ποιοι είναι οι μετασχηματισμοί που υφίστανται αυτές οι θεωρήσεις στη διάρκεια του 20ού αιώνα;
2. Ποια χαρακτηριστική πρέπει να έχει μια Κοινωνιολογία των Διανοουμένων-Κοινωνιολογία των Παρεμβάσεων για τον 21^ο αιώνα σύμφωνα με τους Gil Eyal και Larissa Buchholz; Από ποια πεδία αντλεί μια τέτοια κοινωνιολογία;

Ποιες συνθήκες και ποιοι θεσμοί προϋποτίθενται για την ανάδυση των διανοουμένων ως στρώματος με αυτοσυνειδησία, ιδιαίτερο ήθος και αίσθηση αποστολής;

Lewis A. Coser, Men of Ideas. A Sociologist’s View. Free Press Paperbacks, New York 1997 [1965]. (3-243)

Κεντρικά ερωτήματα

1. Ποιες ήταν εκείνες οι θεσμικές, με την ευρεία έννοια του όρου, ρυθμίσεις που κατέστησαν δυνατή την ανάδυση του μοντέρνου «διανοούμενου»;
2. Πώς ομαδοποιεί ο Coser τις στάσεις των διανοουμένων απέναντι στην εξουσία και με ποια ιστορικά παραδείγματα επειχειρεί να τεκμηριώσει τις απόψεις του;

Ζygmunt Bauman, “Love in Adversity: On the State and the Intellectuals, and the State of the Intellectuals.” Thesis Eleven, 1992, 31: 81-104.

Zygmunt Bauman, Legislators and Interpreters. On Modernity, Post-modernity and Intellectuals, Polity Press, Cambridge 1987.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Γιατί ο Bauman υποστηρίζει ότι κάθε προσπάθεια να οριστούν οι διανοούμενοι στην πράξη αποτελεί απόπειρα αυτοπροσδιορισμού;
2. Τι εννοεί ο Bauman με τους όρους «νομοθέτες» και «ερμηνευτές»; Σε ποιες μεγάλες ιστορικές περιόδους αντιστοιχούν αυτές οι λειτουργίες των διανοουμένων;

Julien Benda, The Treason of the Intellectuals. New York: William Morrow. Pp. 3-29.

Iván Szelényi and Bill Martin. 1988. “The Three Waves of New Class Theories.” Theory and Society 17: 645-667.

Pierre Bourdieu, “The Corporatism of the Universal: the Role of Intellectuals in the Modern World”, Telos, 81 (1989), 99-110.

Pierre Bourdieu, “An Interview with Pierre Bourdieu: for a Socio-analysis of Intellectuals”, Berkeley Journal of Sociology, 34 (1989), 1-29.

Pierre Bourdieu, “The Intellectual Field: a World apart”, στο Pierre Bourdieu, In Other Words: Essays Towards a Reflexive Sociology, Stanford University Press, California 1990, 140-149.

Alvin W. Gouldner, The Future of Intellectuals and the Rise of the New Class. A Frame of Reference, Theses, Conjectures, Arguments, and an Historical Perspective on the Role of Intellectuals and Intellinentsia in the International Class Contest of the Modern Era, The MacMillan Press Ltd, London and Basingstoke 1979.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Σε τι συνίσταται η κατά Benda «προδοσία των διανοουμένων»;
2. Ποια είναι τα κατά Pierre Bourdieu χαρακτηριστικά του «διανοητικού πεδίου» και ποιος είναι κατά την άποψή του ο ρόλος που πρέπει να διαδραματίσουν οι διανοούμενοι;
3. Ποια είναι η σχέση διανοουμένων-εξουσίας κατά Foucault και ποια είναι τα χαρακτηριστικά των «ειδικών» διανοουμένων στην αντίθεσή τους με τους «καθολικούς»;
4. Για ποιους λόγους ο Gouldner θεωρεί τη Νέα Τάξη  (the New Class) ως μια «ατελή οικουμενική τάξη» (a “flawed universal class”);

Antonio Gramsci, Οι διανοούμενοι, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια: Θ. Χ. Παπαδόπουλος, Στοχαστής, Αθήνα 1972, 53-77.

Robert J. Brym, “Sociology of Intellectuals”, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 2001 Elsevier Science Ltd., 7631-7635.

Μιχαήλ Μπακούνιν, Η Παρισινή Κομμούνα του 1871 και η ιδέα του Κράτους, Ελέυθερος Τύπος, Αθήνα χ.χ. (4^η έκδοση).

Michel Foucault-Gilles Deleuze, “The Intellectuals and Power”, Telos, 16, 103-109. Προσβάσιμο στο https://libcom.org/library/intellectuals-power-a-conversation-between-michel-foucault-and-gilles-deleuze και σε ελληνική μετάφραση εδώ: https://tinyurl.com/Foucault-Delleuze

Michel Foucault, “Truth and Power”, στο Paul Rabinow (ed.), The Foucault Reader. An Introduction to Foucault’s Thought, with Major New Unpublished Material, Pantheon Books, New York 1984, 51-75.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Σε τι έγκειται η διάκριση οργανικών-παραδοσιακών διανοουμένων στην εργασία του Gramsci;
2. Ποια κενά εντοπίζει στις αντίπαλες θεωρήσεις των διανοουμένων η ταξική προσέγγιση;
3. Ποιους κινδύνους εντοπίζει ο Μπακούνιν στο ενδεχόμενο της εξουσίας των διανοουμένων;

Karl Mannheim, Ιδεολογία και Ουτοπία, μετάφραση: Γιώργος Ανδρουλιδάκης, Γνώση, Αθήνα 1997.  

Karl Mannheim, “The Problem of the Intelligentsia: An Enquiry into Its Past and Present Role”, στο Karl Mannheim, Essays on the Sociology of Culture, Collected Works of Karl Mannheim, Volume 7, Routledge, New York 2003, 91-170.

Karl Mannheim, “The Sociology of Intellectuals”, Theory, Culture & Society, 10 (1993), 69-80.

Dick Pels, The Intellectual as Stranger. Studies in Spokespersonship, Routledge, London 2000.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Σε τι συνίσταται η «ελεύθερη αιώρηση» (free-floating) των διανοουμένων κατά Mannheim; Ποιοι παράγοντες συντείνουν σε αυτό και πώς αποκτούν την αυτοσυνειδησία τους;
2. Ποια είναι η «μετωνυμική απάτη» στην οποία υποπίπτουν οι διανοούμενοι; Ποιες είναι οι παραγωγικές δυνατότητες που προκύπτουν από την «ξενότητά» τους;

Μπένεντικτ Άντερσον, Φαντασιακές κοινότητες. Στοχασμοί για τις απαρχές και τη διάδοση του εθνικισμού, μετάφραση: Ποθητή Χαντζαρούλα, Νεφέλη, Αθήνα 1997

Ernest Gellner, Εθνικισμός. Πολιτισμός, Πίστη και Εξουσία, μετάφραση: Λυδία Παπαδάκη, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2002.

Ernest Gellner, Έθνη και εθνικισμός, μετάφραση: Δώρα Λαφαζάνη, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1992.

Anthony D. Smith, Εθνική ταυτότητα, μετάφραση: Εύα Πέππα, Οδυσσέας, Αθήνα 2000

Charles Kurzman. 2008. Democracy Denied, 1905-1915: Intellectuals and the Fate of

Democracy. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Οι διανοούμενοι κατασκευάζουν το έθνος ή το έθνος δημιουργεί τους διανοουμένους του; Τι υποστηρίζουν επ’ αυτού οι Anderson, Smith και Gellner;
2. Σύμφωνα με τον Kurzman, ποιος είναι εκείνος ο συλλογικός δρων στον οποίο οφείλεται περισσότερο από κάθε άλλο το κύμα εκδημοκρατισμού των απαρχών του 20ού αιώνα;

Fritz Ringer, The Decline of the German Mandarins. The German Academic Community, 1890-1933, University Press of New England, Hanover and London 1990.

Γιώργος Κόκκινος, Βασίλης Μπογιατζής, Μάρκος Καρασαρίνης, Το πολύχρωμο μωσαϊκό της γερμανικής ιστορίας. Από τις αρχές του 19ου αιώνα έως και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Επέκεινα, Τρίκαλα 2016 (Γ. Κόκκινος, «Γερμανία: είσοδος στη νεωτερικότητα και εθνική ενοποίηση», 9-96^. Β. Μπογιατζής, «Όψεις της σκέψης και της κουλτούρας στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης», 97-257).

Κεντρικά ερωτήματα

1. Ποιοι ήταν οι «γερμανοί μανδαρίνοι» και σε τι συνίσταται η κατά Ringer παρακμή τους; Πώς επιχείρησαν να αντιδράσουν σε αυτή;
2. Ποιος ήταν ο ρόλος των διανοουμένων στη γερμανική εθνική ενοποίηση;
3. Τι ενοποιεί τους διανοουμένους της Βαϊμάρης παρά τις διαφοροποιήσεις τους; Πώς αντιλαμβάνονται τον ρόλο τους σε σχέση με την πορεία που χρειάζεται να ακολουθήσει η γερμανική νεωτερικότητα;

David Drake, French Intellectuals and Politics from Dreyfus Affair to the Occupation, Palgrave McMillan, Londοn-New York 2005.

David Drake, Intellectuals and Politics in Post-War France, Palgrave McMillan, Londn-New York 2002.

Tony Judt, Past Imperfect. French Intellectuals, 1944-1956, University of California Press, Berkeley-Los Angeles, Oxford 1992.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Ποια είναι η στάση των γάλλων διανοουμένων στην «υπόθεση Ντρέιφους», τις παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τον Μεσοπόλεμο και την Κατοχή;
2. Ποιοι είναι οι άξονες της διανοητικής παραγωγής και αντιπαράθεσης στη μεταπολεμική Γαλλία;

Αναγνώσματα για μεγαλύτερη εμβάθυνση

Tony Judt, The Burden of Responsibility. Blum, Aron, Camus and the French Twentieth Century, The University of Chicago Press, Chicago and London, 1998.

Tony Judt, Timothy Snyder, Σκέψεις για τον 20ό αιώνα, μετάφραση: Ελένη Αστερίου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2017.

Albert Camus, Ο επαναστατημένος άνθρωπος, μετάφραση: Τζούλια Τσακίρη, Μπουκουμάνης, Αθήνα 1971.

Ζαν-Πωλ Σαρτρ, Υπέρ διανοουμένων συνηγορία, μετάφραση: Άγγελος Ελεφάντης, Ο Πολίτης, Αθήνα 1994.

Tony Judt, Η Ευρώπη μετά τον Πόλεμο, μετάφραση: Νικηφόρος Σταματάκης-Ελένη Αστερίου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2012, 197-225 («Πολιτιστικοί πόλεμοι»).

Despina Papadimitriou, “Establishing the cultural identity of the West in the early Cold War: A conceptual approach”, Historein, 14/2 (2014), 71-88.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Πώς στέκεται ο Canmus απέναντι στο ζήτημα της επαναστατικής βίας;
2. Σε ποια στοιχεία και ποιες προσδοκίες βασίζει ο Sartre την υπέρ διανοουμένων συνηγορία του;
3. Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφονται οι πολιτιστικοί πόλεμοι της δεκαετίας του ’50 και ποιες είναι οι σχετικές θέσεις των διανοουμένων σε αυτούς;

Stephan Collini, Absent Minds. Intellectuals in Britain, Oxford University Press, New York-London 2006.

Perry Anderson, “Components of the National Culture”, 3-57.

Κεντρικά ερωτήματα

1. Σε τι συνίσταται η absent thesis σύμφωνα με τους Collini και Anderson; Πώς στέκονται απέναντι σε αυτήν οι δύο στοχαστές;

Δημήτρης Τζιόβας, Ο μύθος της γενιάς του Τριάντα. Νεοτερικότητα, ελληνικότητα και πολιτισμική ιδεολογία, Πόλις, Αθήνα 2012.

Βασίλης Μπογιατζής, Μετέωρος μοντερνισμός. Τεχνολογία, ιδεολογία της επιστήμης και πολιτική στην Ελλάδα του μεσοπολέμου (1922-1940), Ευρασία, Αθήνα 2012

Βασίλης Μπογιατζής, «“Τηλέφωνα του Επέκεινα”: Έλληνες διανοούμενοι ως δημιουργοί (performers) και αποκλειστικοί αντιπρόσωποι υπερβατικών οντοτήτων και Απολύτων (Μεσοπόλεμος- Μεταπόλεμος)». Στο Δημάδης Κ. Α. (επιμ.), Συνέχειες, Ασυνέχειες, Ρήξεις στον Ελληνικό Κόσμο (1204-2014): οικονομία, κοινωνία, ιστορία, λογοτεχνία-Continuities, Discontinuities, Ruptures in the Greek World (1204-2014): Economy, Society, History, Literature, Πρακτικά του Ε΄ Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών (Θεσσαλονίκη 2-5 Οκτωβρίου 2014), 5 Τόμοι, Αθήνα 2015, 2ος Τόμος, σσ. 115-141. Προσβάσιμο στο http://www.eens.org/?p=3730.